مولف کتاب: سازمان برنامه اسکان ملل متحد
این کتاب در سال ۲۰۱۴ توسط برنامه اسکان ملل متحد (UN- Habitat) چاپ شده است و ترجمه فارسی آن در سال ۱۳۹۶ توسط انتشارات آرمان شهر منتشر شده است. این مجموعه کتاب راهنمای عملی برای طراحی و برنامه‌ریزی و مداخله در مناطق حاشیه‌نشینی شهرها است.
حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی حاصل فقر و بی‌عدالتی در نظام تخصیص و نتیجه جدایی‌گزینی اکولوژیک در فرایند توسعه شهری است. نامعادلات نظام تخصیص در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مدیریتی سبب شکل‌گیری این مناطق و تدوام و بازتولید آنها گردیده است.
در این کتاب راهکاری عملی برای طراحی و اجرای یک برنامه بهسازی مناطق حاشیه‌ای در سرتاسر نقاط شهری (CWSU: City-Wide Slum Upgrading) ارائه شده که به منظور کارآمدتر شدن آن بیشتر به عواملی نظیر شناسایی ذی مدخلان، جمع آوری اطلاعات به روز از این مناطق، مشارکت نهادهای جامعه مدنی و مشارکت فعال و مؤثر ساکنان این مناطق تاکیده شده است. به علاوه، ایجاد یک چارچوب سازمانی منسجم و اتخاذ یک راهبرد مالی مناسب و کارا به همراه یک نظام جامع پایش و ارزیابی از سرخط‌های مهم این کتاب است. همچنین نمونه‌های موفق از تجربیات جهانی در طراحی و اجرای برنامه بهسازی مناطق حاشیه‌ای در سرتاسر نقاط شهری ارائه شده است.
خوآن کلوس مدیر اجرایی برنامهٔ اسکان بشر ملل متحد در ابتدای این کتاب نوشته است: هدف از این کتاب، یاری نمودن فعالان شهری و همچنین سیاستگذاران کشورهای در حال توسعه در زمینهٔ پشت سر گذاشتن مراحل ضروری در راستای طراحی، برنامه‌ریزی، مدیریت و اجرای برنامه‌های بهسازی مناطق حاشیه‌ای به شیوهٔ کارآمد است.
کتاب در هشت فصل تنظیم و تدوین شده است. فصل اول، مفهوم حاشیه‌نشینی، انواع گوناگون مناطق حاشیه‌ای و دلایل شکل‌گیری آنها مورد بررسی قرار گرفته است. به علاوه رویکردهای گوناگون به کار گرفته شده توسط دولت‌ها و دیگر فعالان به منظور برنامه‌ریزی در حوزهٔ حاشیه نشینی و به ویژه بهبود شرایط این مناطق مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین استدلالی مبنی بر توجیه‌پذیری بهسازی مناطق حاشیه‌ای و تدوین برنامه‌های بهسازی مناطق حاشیه‌ای در سرتاسر نقاط شهری مطرح شده است. در نهایت، اهمیت ممانعت به عمل آوردن از ایجاد مناطق حاشیه‌ای جدید از طریق حمایت از فراهم نمودن مساکن ارزان قیمت در حجم وسیع مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل دوم درباره نحوهٔ آغاز برنامه‌های CWSU است. مراحل اساسی این برنامه شامل شناخت ذی‌مدخلان، ایجاد یک کارگروه، شناسایی تعارض‌ها و ایجاد برنامه‌ای مشارکتی برای اجرای توافق است. همچنین جزئیات طراحی یک برنامه عملیاتی از تهیه اطلاعات لازم و موضوعات اساسی آن ارائه شده است.
فصل سوم درباره نحوه مدیریت برنامه و آماده‌سازی آن است چرا که آن مستقیماً بر کارایی برنامه تاثیرگذارند. همچنین به نحوه ایجاد یک چارچوب کلی سازمانی و تدوین یک راهبرد مالی، توسعه ظرفیت و اطلاع‌رسانی پرداخته شده است.
فصل چهارم بر نحوهٔ طراحی و اجرای پروژه‌های بهسازی مناطق حاشیه‌ای متمرکز است. در این فصل مراحل اجرای پروژه مثل آماده‌سازی پروژه، طراحی آن، مشارکت ساکنان زن و مرد، اولویت‌بندی، طرح‌ریزی چارچوب کلی و تعیین عناصر پروژه و ترتیبات اجرای برنامه مورد بحث قرار گرفته است.
فصل پنجم به نحوه پایدار نمودن روند منافع حاصل از برنامه‌ها و پروژه‌های بهسازی پرداخته است. از سوی دیگر نحوه ارزیابی و نظارت پروژه‌ها و میزان موفقیت در تحقق اهداف مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل ششم، چک‌لیستی از باید و نبایدهای بهسازی در قالب یک جدول ارائه شده است. فصل هفتم درباره مطالعات موردی بهسازی مناطق است، در این فصل به کشورهای تانزانیا، اندونزی، برزیل، مدلین، تایلند، هند، مراکش و اسماعیلیه پرداخته شده است. فصل هشتم به معرفی منابع و وب‌سایت‌های کاربردی و کلیپ‌های تصویری اختصاص دارد.
سازمان برنامه اسکان ملل متحد (۱۳۹۶) برنامه‌های بهسازی مناطق حاشیه‌ای در سرتاسر نقاط شهری، مترجمان مجید روستا، رحیم سروری، تهران: آرمان‌شهر.
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی