تشریح موضوع رساله: یک جامعه انسانی با در بر گرفتن گروه های مختلف مردمی، ارزش ها و آرمان های مختلف و گاه متضادی را در بر می گیرد. از مهم ترین ارزش های جامعه عدالت، مساوات و برابری است که گاه در تضاد با سایر ارزش ها، به ویژه ارزش های مرتبط با آزادی فردی، رشد اقتصادی و کارآمدی قرار می گیرد. نبود مساوات و برابری میان انسان ها نه فقط به لحاظ اخلاقی منصفانه نیست بلکه، می تواند منبع بروز بزهکاری، شورش و در نهایت، تاپایداری سیستم جامعه و بحران شود. نابرابری فضایی یک مشکل برنامه ریزی به شمار می آید که در دستور کار قرار نگرفتن رویارویی با آن در برنامه ریزی و سیاستگذاری شهری موجب بروز و تشدید گسترش سوداگری در شهرها، محرومیت، طرد اجتماعی، جدایی سکونتی، اسکان غیررسمی، توسعه تاپایدار شهری می شود که به از بین رفتن منابع طبیعی و مالی یک جامعه میانجامد. در چارچوب اقتصاد سیاسی غیر متمایل به برنامه ریزی – چه به بیانی کلی و چه در سطوح شهری و فراشهری — که سازوکار بازار آزاد سرمایه داری چیره است، نابرابری فضایی مشکلی عمیق؛ مداوم و بحران زا است. گسترش سیاستگذاری بازارسو از دهه ۱۹۸۰ میلادی در جهان سبب تشدید نابرابری فضایی و پیامدهای منفی آن همچون افزایش بیکاری، گسترش محرومیت چندبعدی، جدایی گزینی مسکونی و موارد مشابه گردید.
تشریح مشکل مورد پژوهش در رساله: در کشور ایران، با سرعت یافتن شهرنشینی و گسترش و شدت یافتن مشکلات شهری، و گسترش سیاستگذاری بازار سو از اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی که در دستور کار ساختار کلان کشور قرار گرفت، سبب شد تا سیستم های برنامه ریزی مدیریت و سیاستگذاری شهری نیز در چهارچوب همین ساز و کار بازار آزاد جهت گیری کنند و برنامه ریزی جامع در شهرها به طراحی منظر و جذب سرمایه در کوتاه مدت فروکاسته شود که چنین رویکردی به نابرابری فضایی بیشتر منجر شده و می شود. در سیاستگذاری در بزرگ شهر تهران، نه تنها این دگرگونی رویکرد، مشکلات برنامه ریزی شهر تهران را تشدید کرده است بلکه در دستور کار نبودن ارزش های مربوط به عدالت در برنامه ریزی و سیاستگذاری شهری سبب افزایش نابرابری فضایی شده که به چند صورت نمایان شده است، چون تشدید بزرگ سری، پراکنده رویی، حاشیه نشینی، قطبی شدن درآمدی و نیز تغییرات مخرب محیط پیراشهری تهران.
پرسش اصلی رساله: سیاست های شهری چگونه بر نابرابری فضایی اثر می گذارند و چه اصول نظری و انگاشتی برای دستیابی هرچه بیشتر به ارتقای برابری فضایی از طریق سیاست های بزرگ شهر تهران قابل تعریف است؟
هدف اصلی رساله: دستیابی به چهار چوب انگاشتی تشریح کننده اثرات سیاست های شهری بر نابرابری فضایی که بتواند راهنمای سیاستگذاری با هدف کاهش نابرابری فضایی در بزرگ شهر تهران شود.
روش کار رساله: پژوهش این رساله در چهارچوب رویکرد فلسفی واقع باوری انتقادی قرار می گیرد که در این چهار چوب از راهبرد استرجاعی (پس کاوی) و روش های آمیخته (کمی و کیفی) و به طور خاص، روش آمیخته موازی همگرا، استفاده شده است. پژوهش رساله در چهارچوب راهبرد منتخب، دربردارنده چهار مرحله اصلی است: نخست) ردیابی و تشریح چهارچوب های نظری و تجربی، دوم) شناسایی و طراحی چهارچوب انگاشتی مقدماتی سوم) به کار گیری چهار چوب انگاشتی مقدماتی در مورد پژوهش و شناسایی چگونگی اثرگذاری سیاست های شهری بر نابرابری فضایی در بزرگ شهر تهران، چهارم) سازوارنمودن (جرح و تعدیل) چهارچوب انگاشتی مقدماتی بر اساس یافته های مرحله سوم و طراحی چهار چوب انگاشتی نهایی این رساله.
بیان دستاورد رساله: دستاورد اصلی این رساله در سطح کلی، انگاشت پردازی در مورد نابرابری فضایی شهری و چگونگی اثرگذاری سیاست و سیاستگذاری شهری بر آن در یک چارچوب متنی و تصویری دربردارنده سه بعد اصلی برای چیرگی بر نابرابری نامنصفانه ذاتی وضعیت موجود طبیعی است و در سطح مورد پژوهش ارائه تصویری از روند کار و محتوای سیاست های بزرگ شهر تهران از نظر مهار یا تشدید نابرابری فضایی است که نشان از نادیده گرفتن این مشکل برنامه ریزی در بیشتر برنامه ها و سیاست های بزرگ شهر تهران و گسترش آن است؛ و همینطور تدبیر چهارچوب انگاشتی چگونگی این اثر گذاری است محدودیت های پژوهش رساله: انجام پژوهش این رساله با دو محدودیت روبرو بود: نخست – گستردگی انگاشت نابرابری فضایی در سایر انتظام ها و دوم – محدودیت در دسترسی به داده ها این رساله با این دو محدودیت با استفاده از داده ها و اطلاعات
دست سوم معتبر، تغییر سنجه، تغییر سطح تحلیل و به کارگیری روش آمیخته پژوهش به منظور کنترل داده ها و یافته های روش کمی با روش کیفی، رویارو شده است.
مقاله: بر پایه این پژوهش تا زمان تحویل این رساله به دانشگاه در مقاله تولید شده است؛ مقاله نخست در شماره ۵۲ فصلنامه جغرافیا و توسعه وابسته به دانشگاه سیستان و بلوچستان منتشر شده است و دیگری در دست داوری در مجله راهبرد وابسته به مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
- شفیعی، امیر. ۱۳۹۷٫ « اثرات سیاست‌های شهری بر نابرابری فضایی در بزرگ شهر تهران». رشته برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. استاد راهنما: زهره دانشپور. دانشگاه شهید بهشتی.