از اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی، کشورهای درحالتوسعه و اقتصادهای نوظهور با جریان انبوهی از ارز خارجی که توسط کارگران مهاجر برای خانوادههایشان ارسال میشد، مواجه شدند. جذابیت این منبع مالی زمانی به اوج خود میرسد که حجم این وجوه از جریان کمکهای توسعه برونمرزی فراتر رفته و بهعنوان دومین جریان ارز خارجی به کشورهای درحالتوسعه بعد از سرمایهگذاری مستقیم خارجی مطرح میشود. بنابراین، میزان و اهمیت این جریانها منجر به علاقه شدید به نقش آنها در روند توسعه و همچنین کاهش فقر در اقتصادهای درحالتوسعه شده است.
با توجه به اینکه در چند دهه اخیر اقتصاد ایران همواره آماج نوسانات نرخ ارز قرار گرفته که به بدتر شدن وضعیت اقشار ضعیف و کمدرآمد جامعه منجر شده است این سؤال مطرح میگردد که نوسانات نرخ ارز چه میزان فقر و نابرابری درآمد را از کانال وجوه ارسالی تحت تأثیر قرار میدهد؟ بنابراین هدف از این پژوهش بررسی تأثیر نوسانات نرخ ارز بر فقر و نابرابری درآمد از کانال وجوه ارسالی است. نتایج حاصل از تخمین مدل خود رگرسیون برداری ساختاری (SVAR) برای دو جامعه شهری و روستایی ایران در طی بازه زمانی ۲۰۱۷-۱۹۸۴ حاکی از آن است که در کوتاهمدت نوسانات نرخ ارز بر جریان وجوه ارسالی تأثیر معناداری ندارد، اما بهشدت بر میزان نابرابری درآمد میافزاید. این در حالی است که اثرات جریان وجوه ارسالی در تقابل با اثرات ویرانگر نرخ ارز قرار گرفته و به میزان قابلتوجهی فقر و نابرابری درآمد را کاهش میدهد.
در بلندمدت، در هر دو جامعه شهری و روستایی، نوسانات نرخ ارز منجر به افزایش شاخصهای نابرابری درآمد و وجوه ارسالی میشود، اما فقر مطلق را تحت تأثیر قرار نمیدهد. در بخش روستایی، جریان وجوه ارسالی ضمن افزایش نابرابری درآمد، فقر مطلق را کاهش میدهد که بیانگر تمایل جامعه روستایی کشور به سرمایهگذاری در بخش مولد اقتصاد است. درحالیکه در بخش شهری، جریان وجوه ارسالی تنها بهصورت مثبت شاخص نابرابری درآمد را تحت تأثیر قرار میدهد، اما تأثیر معناداری بر شاخص فقر مطلق ندارد که بیانگر تمایل جامعه شهری کشور به سرمایهگذاری در بخش غیر مولد اقتصاد است. ازاینرو با توجه به نقش تأثیرگذار جریان وجوه ارسالی در بهبود وضعیت طبقات ضعیف و کمدرآمد جامعه بایسته است که دولت ضمن به رسمیت شناختن جریان وجوه ارسالی با تعریف سازوکارهای لازم زمینه انتقال سریع و ارزانقیمت جریان وجوه ارسالی را به داخل کشور فراهم نموده و با هدایت این وجوه به سمت بخش مولد اقتصاد گامی نو در جهت توسعه اقتصادی کشور بردارد.
- محمدی، محدثه. ۱۳۹۷٫ « بررسی تأثیر نوسانات نرخ ارز بر فقر و نابرابری درآمد از کانال وجوه ارسالی: مطالعه موردی کشور ایران». استاد راهنما: حسین امیری. دانشگاه خوارزمی، دانشکده اقتصاد.