مترجم کتاب: عزیز کیاوند
کتاب «اشتغال و فقر در جهانی پرآشوب» در واقع گزارشی از کارشناسان ارشد سازمان بین‌المللی کار است. این گزارش به پیشنهاد فرانسیس بلانشار، رئیس این سازمان، تدوین شده است. نکته مهم درباره این کتاب آن است که با توجه به موسسه مولف کتاب بر نقش کار در فرایند مبارزه با فقر توجه ویژه دارد و مخاطب باید این موضوع را در زمان مطالعه مدنظر داشته باشد.
کتاب اشتغال و فقر در جهانی پرآشوب در دو فصل کلی تدارک دیده شده است. فصل اول وضعیت اقتصادی جهان و تاثیر آن بر اشتغال را مورد مداقه قرار می‌دهد. در این فصل کشورهای مبتنی بر اقتصاد آزاد و متمرکز توصیف و مواردی همچون مهاجرت بین‌المللی، روندهای بلند مدت و غیره مورد بحث قرار می‌گیرد. فصل دوم کتاب سیاست‌های کشورهای درحال توسعه برای رشد و کاهش فقر را در حوزه‌های مختلف همچون نیازهای اساسی، مشارکت، تحول روستایی، صنعتی شدن، مهاجرت، زنان و غیره بررسی و پیشنهاداتی ارائه می‌کند.
فصل اول کتاب با این موضوع آغاز می‌شود که وضعیت جهان بر اقتصاد و مردم تمام کشورهای بیشتر و کمترتوسعه یافته تاثیر می‌گذارد. از نظر کتاب رویکردهای حمایتی به اقتصاد کشورها مدت‌ها است که اقتصاد جهانی را با خاطر مواجه کرده و حتی برخی اوقات با منفی شدن جریان سرمایه از شمال به جنوب تهدید می‌شود. بر اساس کارشناسان این کتاب اگر قرار باشد که هدف‌های اشتغال و رفع نیازهای اساسی تحقق یابد، باید هر دو گروه کشورهای بیشتر توسعه‌یافته و کمترتوسعه‌یافته واکنش جدی‌تری نشان دهند.
«کشورهای کمترتوسعه‌یافته خود به خود از بهبود وضع کشورهای صنعتی دارای اقتصاد مبتنی بر بازار بهره‌مند نمی‌شوند، به ویژه اگر نرخ‌های سنگین بهره پابرجا باشد.» گزاره پیش گفته نشان می‌دهد که کتاب به دنبال پیدا کردن پایه‌ای مشترک از منافع و ارزش‌ها در کشورهای مختلف است تا بتواند نظام اقتصادی جهانی را بهره‌ور نگه دارد. این گزارش سه سیاست اعطای اعتبارات کافی و بلندمدت با بهره کم و روش‌های انعطاف‌پذیر برای پرداخت، تغییر جهت روندها به سوی حمایتگرایی، داد و ستد پایاپای، سیاست‌های محدودکننده پولی و مالی، سیاست‌های فعال هدایت منابع مالی به سمت بخش‌های اشتغال‌زا و در نهایت افزایش کمک‌ها به کشورهای فقیر را ضرورت شکل دهی به جهانی بدون فقر و در تعامل با یکدیگر معرفی می‌کند.
آنچنان که برمی‌آید الگوی اصلی ارائه شده در کتاب متکی بر تخصصی شدن تولیدات کشورها مبتنی بر اصل مزیت نسبی آنان و ایجاد یک نظام داد و ستد بین‌المللی است. البته این کتاب محدودیت‌هایی شامل رشد جمعیت، تحولات فناورانه، مهارت‌ها و غیره را محل تردید پیشرفت این سیاست می‌داند.
شاید بتوان گفت که مهم‌ترین سیاست‌های ارائه شده در این کتاب مربوط به کشورهای در حال توسعه است. مهم‌ترین پیشنهاد کتاب مشارکت فعال تهیدستان در فرایند رشد است. به عبارت دیگر تنها راه مقابله با فقر سهیم کردن فقرا از منافع ناشی از توسعه اقتصادی است. علاوه براین با توجه به اتکای کشورهای جنوب به بخش کشاورزی عمده سیاست‌های پیشنهادی کتاب نیز به این بخش گره خورده است. این پیشنهادات عبارت است از:
- مشارکت تهیدستان روستایی در فرایند توسعه از طریق تشکیل سازمان‌های روستایی و افزایش توان جمعی خود و در دست گرفتن ابتکار عمل؛
- اجرای مناسب‌ترین سیاست اصلاحات ارضی برای بهینه‌سازی تولید؛
- سیاست‌هایی که به افزایش تولید مواد غذایی –به ویژه توسط زمین‌داران کوچک- منجر شود، بخصوص با توجه به نابسنگی مواد غذایی در کشورهای فقیر؛
- افزایش پیوندهای کشاورزی و صنعت از طریق ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی؛
علاوه بر این این کتاب موضوع قیمت‌گذاری صحیح را نیز به عنوان پیش‌شرط موفقیت محصولات صادراتی عنوان می‌کند.
بخش عمده‌ای از این کتاب به موضوع مهاجرات پرداخته شده است. کتاب پیشنهاد می‌کند موضوع مهاجرت در چارچوب کلی و همه‌جانبه توسعه مورد توجه قرار گیرد. پیامدهای عمده مهاجرت‌های وسیع روستایی می‌توان شامل مواردی پیچیده باشد. ناهماهنگی مهارت‌های مهاجران با فعالیت‌های شهری، فشار بر بخشی از بازار نیروی کار (بخصوص کارگران ساده)، تاثیر بر الگوهای جمعیتی و غیره از جمله این موارد است.
این گزارش موضوع زنان را نیز به دقت بررسی کرده است. بر اساس کتاب نقش زنان، به ویژه زنان تهیدست روستایی، هم در خانواده و هم در مجموع فعالیت‌های اقتصادی حائز اهمیت است. مشارکت زنان در فرایند توسعه توصیه اصلی کتاب در این بخش است. از نظر کتاب این مشارکت باید هم از طریق سازمان‌های متشکل از زنان رخ دهد و هم از طریق سازمان‌های غیرتخصصی‌تر بخش سوم.
فناوری موضوع دیگری است که کتاب به تفصیل به آن پرداخته است. بر این اساس فرایند استفاده از تکنولوژی در کشورهای فقیر باید روندی را طی کند که بر اساس آن نرخ اشتغال بهبود یابد. فناوری بومی بخش دیگری است که دولت‌های محلی باید آن را محل توجه خود قرار دهند.
در نهایت این کتاب در بخش پایانی خود مجموعه توصیه‌هایی برای سازمان بین‌المللی کار ارائه می‌کند.
گزارش نشست کارشناسان ارشد دفتر بین‌المللی کار (۱۳۶۵)، اشتغال و فقر در جهانی پرآشوب، ترجمه عزیز کیاوند، تهران: وزارت برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات.
- نویسنده معرفی کتاب: سعید هراسانی