تصویر عمومی از فقر، تصویری از شخصی است که غذای کافی برای خوردن ندارد، در یک خانه محقر زندگی میکند یا اصلا خانهای ندارد، یا افرادی که توانایی خرید کالاها و خدمات معمولی را ندارند. این تصور از فقر تصویر درستی است، اما کامل و جامع نیست و نمیتواند تمام پیچیدگیهای مفهوم فقر را در خود بگنجاند. فقر تنها در مورد نداشتن درآمد با پول کافی برای ادامه زندگی نیست بلکه شامل مواردی از جمله دسترسی به خدمات مانند مراقبتهای بهداشتی و آموزشی، حاشیهنشینی و محرومیت نیز میشود.
تانسند در دهههای ۱۹۹۰ و ۱۹۷۰ اعتقاد داشت که افراد، خانوارها و گروههای جمعیتی را زمانی میتوان فقیر به حساب آورد که با فقدان منابع برای کسب انواع رژیمهای غذایی، مشارکت در فعالیتها و شرایط و امکانات معمول زندگی مواجه باشند. آمارتیاسن (نوبلیست اقتصاد در سال ۱۹۸۱ اشاره کرده است که فقر را باید به صورت محرومیت از قابلیتهای اساسی در نظر گرفت و نه صرفا پایین بودن درآمدها که ضابطه متعارف شناسایی فقر است. البته محرومیت، خود مفهومی نسبی است که ممکن است در مکانها و زمانهای مختلف، تعاریف متفاوتی داشته باشد. به اعتقاد وی، استفاده از مفهوم فقر مطلق برای کشورهای درحالتوسعه که همچنان گرفتار گرسنگی هستند و به کارگیری مفهوم فقر نسبی برای کشورهای توسعه یافته که فقر مطلق را پشت سر گذاشتهاند، مناسب است.
سازمان ملل متحد در توصیف فقر چنین بیان داشته است که «فقر در شکلهای مختلف از قبیل کمبود درآمد برای معیشت پایدار، گرسنگی و سوء تغذیه، بیماری و مرگ و میر ناشی از آن، بیخانمانی، ناامنی، محرومیت و تبعیض اجتماعی نمود پیدا میکند. این پدیده همچنین خود را به شکل عدم توانایی برای مشارکت در فرایندهای تصمیمگیری در عرصههای فرهنگی، اجتماعی و مدنی نشان میدهد» (گزارش اقتصاد به زبان ساده، ۱۳۹۷).
هدف از تبیین این گزارش پرداختن به تمامی ابعاد و گستردگی معنایی فقر نیست بلکه هدف، تبیین یک بعد از فقر، فقر در حوزه بهداشت و سلامت و به طور خاص، فقر دسترسی به امکانات و خدمات بهداشتی است. داشتن دسترسی به امکانات و خدمات بهداشتی حق طبیعی هر انسانی است. دسترسی داشتن به امکانات و خدمات بهداشتی در کنار عوامل اقتصادی، اجتماعی، محیط فیزیکی، شیوههای زندگی و عوامل ژنتیکی، از مهمترین عوامل مؤثر در سلامت افراد جامعه است.
به این منظور در بخش اول از این گزارش، به تعریف فقر بهداشت و سلامت پرداخته میشود. در بخش دوم شاخصهای اندازهگیری آن ذکر میشود. در بخش بعدی تصویر فقر بهداشت و سلامت در ایران و جمعبندی از وضعیت موجود بیان میشود؛ در انتها نیز به نکات ضعف پرداخته شده و پیشنهاداتی ارائه میشود.
- گزارش کارشناسی معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی- دفتر مطالعات رفاه اجتماعی
تنظیم، طراحی و دسترسی به مقالات، عالی است.
موفق یاشید