نویسنده کتاب: غلامعباس آذر، مدرس دانشگاه آزاد واحد دهلران
اندازه و سهم، شدت و درجه توزیع فقر در بین گروه‌های جامعه ملاک‌هایی هستند که میزان فقر را در جامعه به تصویر می‌کشند. آگاهی و اطلاع از این شاخص‌ها در جهت ارزیابی سیاست‌های اجرایی و جهت‌دهی سیاست‌های آتی، امری بسیار مهم و تاثیرگذار برای برنامه‌ریزان است. این کتاب مبتنی بر پژوهش‌های مولف است که در آن سعی بر این شده است که گامی در شناخت فقر و تعیین خط فقر برداشته شود.
در این پژوهش برای تعیین گستره فقر در استان ایلام، برآورد خط فقری در مناطق روستایی و شهری به صورت جداگانه انجام شده است. در این کتاب، خط فقر ذهنی استان ایلام از روش اقتصادسنجی سیستم معادلات همزمان به دست آمده است. در این روش به کمک سیستم مخارج خطی، میتوان هزینه‌ای را که خانوارها به عنوان حداقلی از مخارج تجربه کرده‌اند بدست آورد. همچنین شاخص‌های دیگر مثل کشش‌ها، درصد خانوارهای زیر خط فقر (نسبت سرشمار) و شاخص کاکوانی جهت بدست آوردن عمق فقر محاسبه شده است.
کتاب در پنج فصل نوشته شده است. فصل اول مختص به کلیات است که به تعریف مسئله، اهمیت آن، اهداف، مطالعات قبلی و روش تحقیق پرداخته شده است. در این پژوهش از آمار و اطلاعات هزینه و بودجه خانوار شهری و روستایی مرکز آمار ایران و همچنین آمار مربوط به شاخص بهای کالاها و خدمات شهری و روستایی بانک مرکزی جمهوری اسلامی طی سال‌های ۱۳۷۶- ۱۳۸۵ استفاده شده است. در تخمین فقر ذهنی شهری و روستایی از مشاهدات رفتاری خانوارها که در قالب هزینه و بودجه خانوارهای شهری و روستایی مرکز آمار ایران است بهره برده شده است. در نهایت با بدست آوردن خط فقر ذهنی، شاخص و معیارهایی مانند درصد افراد فقیر یا خانوارهای زیر خط فقر و شاخص کاکوانی به دست آمده است.
فصل دوم کتاب درباره مبانی نظری فقر است که در آن به مکاتب و نظریه‌ها، عوامل موثر فقر، ریشه‌های فقر، علت‌های اقتصادی و اجتماعی فقر، روشهای اندازه گیری فقر و معیارهای آن پرداخته شده است. فصل سوم مبانی نظری سیستم مخارج خطی مرور شده است.
فصل چهارم رفتار مصرفی خانوارهای روستایی و شهری استان ایلام بررسی شده است. در اینجا داده‌های هشت گروه کالا و خدمات مرکز آمار براساس طبقه‌بندی SNA استفاده شده است که شامل: ۱- خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات ۲- پوشاک و کفش ۳- تفریحات، سرگرمی‌ها و تحصیل و آموزش ۴- مسکن (اجاره و سایر هزینه های منزل مسکونی آب و برق و سوخت) ۵- بهداشت و درمان ۶- لوازم و اثاثیه و خدمات خانوار ۷- حمل و نقل و ارتباطات ۸- کالاها و خدمات متفرقه. سهم مخارج این شاخص‌ها نشان داده است که بالاترین سهم مصرف گروه خوراک و آشامیدنی و سپس گروه مسکن در مناطق شهری و روستایی است.
فصل پنجم مربوط به برآورد خط فقر در مناطق شهری و روستایی استان ایلام است. نتایج برآورد نشان میدهد که خط فقر مناطق شهری استان در سال ۱۳۸۵ برای هر خانوار با بعد پنج، سالانه ۳۳۴۵۶۰۱۰ ریال است. این برآورد نشان میدهد که تقریبا ۲۲ درصد خانوارها زیر خط فقر هستند. همینطور در این سال ۳۴ درصد خانوارهای روستایی در زیر خط فقر یعنی ۳۰۹۰۸۰۷۹ ریال محاسبه شده‌اند.
مقایسه شاخص محاسبه شده کاکوانی در ابتدا و انتهای دوره نشان میدهد که سهولت از بین بردن فقر اندکی کاهش یافته است. آمارها نشان میدهد که گروه مسکن، سوخت و روشنایی بالاترین سهم از خط فقر را در مناطق شهری و گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها در مناطق روستایی بیشترین سهم را دارد.
آذر، غلامعباس(۱۳۹۰) برآورد خط فقر مناطق شهری و روستایی استان ایلام، کرمانشاه: مسیر آموزش.
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی