نویسندگان کتاب: س‍وزان جان‍س‍ون، ب‍ن روگ‍الی
در دهه ۱۹۹۰ ارائه خدمات مالی به دارندگان سپرده‌های بسیار اندک به صورت اعطای وام‌های کوچک- تأمین مالی خرد- و به ویژه عرضه اعتبارات خرد به وسیله‌ای مؤثر برای کاهش فقر تلقی گردید. در این کتاب بحث ارائه خدمات مالی در قبال اعطای وام‌های خرد مطرح شده است و تجارب موجود در این زمینه بیان شده است.
نویسندگان پنج عنصر اصلی را برای رهیافت تأمین مالی خرد برمی‌شمارند که عبارت‌اند از: تحقیق و بررسی در مورد کسانی که از این نوع خدمات بهره می‌گیرند؛ بهره‌مندی سازمان‌ها از دانش تخصصی و مهارت‌های لازم در این زمینه؛ درک سازمان‌ها از ساختارهای اجتماعی و اقتصادی محلی در سطح کلان؛ استمرار عرضه خدمات مالی؛ و ارزیابی میزان تأثیر عرضه این خدمات در کاهش فقر. کتاب در هفت فصل به ترتیب به موضوعات مداخلات سازمان‌ها در امر تأمین مالی خرد، خدمات مالی غیررسمی، ویژگی‌های یک طرح مالی خرد، تداوم کار عرضه خدمات مالی و تأثیر طرح پرداخته شده است و پنج مطالعه موردی بیان شده است.
فصل یک درباره تاریخچه تأمین مالی خرد، اهداف و انواع آن است. در این فصل ضمن توضیح انواع پرداخت‌های تأمین مالی خرد، این سؤال مطرح می‌شود که آیا مداخلات تأمین مالی خرد می‌توانند از فقر بکاهند.
در هر شرایطی احتمالاً یک رشته خدمات مالی غیررسمی وجود دارد که مردم از آن‌ها استفاده می‌کنند. در فصل دو نظری اجمالی به این گونه خدمات افکنده می‌شود. نخستین وظیفه سازمان غیردولتی که قصد ارائه خدمات دارد این است که دریابد چه خدماتی هم اکنون به مردم عرضه می‌شود و چه خدمات دیگری از نظر آنان پسندیده است. این اطلاعات پیش‌زمینه‌ای امکان برقراری ارتباط میان طراحی خدمات مالی را با تحلیل فقر و رفاه فراهم می‌آورد، و در عین حال این مسئله را روشن می‌سازد که فقرا مایل به حفظ کدام یکی از این خدمات هستند و در نتیجه کدام یک از آن‌ها را نباید تضعیف کنند.
فصل سوم درباره تدوین طرح‌واره‌های پس‌انداز و اعتبار برای فقرا است و تمرکز اصلی آن بر تسهیل امور فقرا از طریق اندک نگه‌داشتن میزان وام‌ها، توجه به زنان، اتخاذ نظام‌های وام‌دهی گروه‌محور و بسیج سپرده‌های پس‌انداز جزئی و مکرر است.
مباحث فصل سوم به کندوکاو درباره فرضیات موجود در پس عناصر طرح‌واره‌های تأمین مالی خرد و شیوه عملکرد آن‌ها می‌پردازد. این مباحث بر این واقعیت تأکید می‌کنند که ترکیبات گوناگون ویژگی‌های طرح باید متناسب با شرایط خاص و کلان اقتصادی، اجتماعی- اقتصادی و سیاسی باشد. این امر بیانگر آن است که مداخله‌گران باید در عمل به‌طور پیوسته و منتقدانه به ارزیابی آثار عناصر دخیل در طراحی بپردازند. برای انجام دادن این کار توصیه شده است که کار با آهستگی و آرامش آغاز شود تا با به دست آمدن درک بیشتر درباره استفاده مردم از اعتبار مالی خرد بتوان تغییراتی در طراحی صورت داد.
تمرکز فصل چهار بر عملکرد و پایداری مالی است. سازمان‌های عرضه کننده خدمات مالی باید بتوانند خود، پایدار گردند تا عرضه خدمات بلندمدت را به استفاده‌کنندگان تضمین کنند. در این فصل راه‌های سنجش «خود پایداری مالی» مورد بحث قرار گرفته است. همچنین دیگر عناصر حیاتی در پایداری یک سازمان غیردولتی همچون ساختار سازمانی، مدیریت و کارکنان نیز مورد بحث قرار گرفته است.
اثربخشی به عنوان عنصر آخر در فصل پنج بررسی شده است. این موضوع برای کسانی که به کاهش فقر علاقه‌مند هستند، ایجاد تغییر در معیشت استفاده‌کنندگان تأمین مالی خرد اهمیت زیادی دارد. رهیافت پیشنهادی این کتاب، رهیافتی است که به موجب آن سازمان‌ها پیوسته به تحقیق و ارزیابی درزمینهٔ فایده و مطلوبیت خدماتشان می‌پردازند و روش‌های کاری خود را در پاسخ به نتایج به دست آمده به گونه‌ای متناسب تغییر می‌دهند. پیشنهاد کتاب این است که سازمان‌های غیردولتی فعال در تأمین مالی خرد در مورد اهدافشان فروتن و صادق باشند. گردآوری داده‌های کیفی درزمینهٔ استفاده‌کنندگان و نیز کارکنان نهاد تأمین مالی خرد به روشن ساختن این مطلب کمک می‌کند که چگونه گروه‌های مختلف مردم فقرا، فقیرترین اقشار، مردان و زنان می‌توانند از این خدمات استفاده کنند و این خدمات چه ثمراتی برای آن‌ها در بردارد. این اطلاعات به تهیه اطلاعات کمی در مورد عملکردها نظیر تعداد استفاده کنندگان و میزان سپرده‌ها یا حجم و اندازه وام‌های پرداختی کمکی حیاتی می‌کند.
در فصل شش کتاب، از پنج مطالعه موردی مربوط به طرح‌واره‌های خدمات مالی که با «اکشن اید» یا «آکسفام» مرتبط بوده‌اند و یا منابع مالی خود را از این سازمان‌ها تأمین کرده‌اند بهره می‌گیرد. در این فصل تجربیات «اونیون رجیونال د آپویوکامپسینو» مکزیک، «بنیاد توسعه سانگی» پاکستان، اتحادیه اعتبار «لیدی وود» بریتانیا، اکشن اید در گامبیا و «کاساکامپسنا کایامبه» اکوادور بررسی شده است.
در انتهای نیز فصل هفتم به نتیجه‌گیری‌های کلی پرداخته است.
جان‍س‍ون، س‍وزان؛ روگ‍الی، ب‍ن (۱۳۸۳) تامی‍نم‍آلی خرد و ک‍آهش فقر، م‍ت‍رجم پی‍روز ای‍زدی، ت‍ه‍ران: س‍روستان.
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی