نویسندگان کتاب: دیانا میتلین، دیوید ساترسویت
این کتاب مفاهیم مرتبط با توانمندسازی را از تجربیات جهان استخراج کرده و بیان میکند که فقر شهری با شکست دولتها و سازمانهای حامی در حمایت از فرایندهای محلی تحکیم شده است و بنابراین اقدام ضروری در این زمینه، هدایت کمکها و حمایتهای موجود به سمت سازمانهای محلی است.
کتاب شامل نمونههایی موردی از سازمانهای دولتی خلاق و نوآور (در تایلند، مکزیک، فیلیپین و نیکاراگوئه) و فرایندهای ایجادشده در سطح اجتماعات شهری (در هند، آفریقای جنوبی، پاکستان و برزیل) است که رویکردهای مؤثرتری را برای کاهش فقر شهری به تصویر میکشند. چنین رویکردهایی شامل تقویت سازمانهای فقرا و بیخانمانان به شیوهای است که با ایجاد حس مسئولیتپذیری در قبال اعضا، آنها را قادر میسازد تا راهحلهای خویش را به وجود بیاورند و ظرفیت بیشتری برای بحث و چانهزنی با نهادهای تأمینکننده زیرساختها، خدمات، اعتبار و زمین لازم برای ساخت مسکن در خود ایجاد نمایند. چنین حمایتی از فرایندهای محلی برای کاهش فقر شهری ضروری است.
کتاب شامل چهار بخش و یازده فصل است. فصول دو تا ۹ درباره نمونههای موردی است. فصل اول معرفی این کتاب و فصل ۱۰ به نتیجهگیری اختصاص دارد.
بخش اول در مقدمه به معرفی موضوع کتاب میپردازد. چنانکه در ابتدای آن نوشتهشده است: این کتاب نمونههای مطالعاتی از هشت طرح برای بررسی و حل محرومیتهای پیش روی فقرای شهری را ارائه مینماید: از میان طرحها، چهار طرح دولتی و چهار طرح مربوط به جوامع مدنی بودند. علیرغم تفاوتهای آنها، همگی، طرحهایی از پایین به بالا و حمایتگر نهادها و اقدامات اجتماعمحور با میزانی بیش از حدود متعارف در جامعه خویش بودهاند. این نمونههای مطالعاتی نشان داده که امکان کاهش محرومیتهای پیش روی فقرا شهری و ایجاد اصلاحات اساسی در زندگی آنها ممکن است.
بخش دوم کتاب معرفی نمونههایی از طرحهای دولتی در کاهش فقر شهری است. فصل دو تحت عنوان «دهه تغییرات: از دفتر توسعهٔ اجتماعات شهری تا موسسهٔ توسعه نهادهای اجتماعی در تایلند» درباره تجربیات دفتر توسعه اجتماعات شهری درزمینهٔ حل فقر شهری و چگونگی کمک آن به تشکیل نهاد جدید موسسه توسعه نهادهای اجتماعی است که در خصوص حامی فقرا و اصلاح وضعیت مسکن در تایلند است. تجربه این طرح نشان داده است که فقرا باید در تصمیمگیری مشارکت داده شوند و باید تصمیمات را اتخاذ و کنترل فعالیتهایی را درست بگیرند.
فصل سوم با عنوان «برنامه رهن جمعی: یک برنامهٔ ابتکاری مسکن اجتماعی در فیلیپین و پیامدهای آن» است. برنامه رهن جمعی یک برنامه ابتکاری درزمینهٔ امور مالی مسکن در فیلیپین است که به خانوارهای کمدرآمد بهخصوص آن خانوارهایی که روی زمینهای عمومی و خصوصی بدون وضعیت تصرف مطمئن زندگی میکنند کمک مینماید که به مسکن در حد استطاعت دسترسی پیدا کنند. این برنامه بهترین برنامه درزمینهٔ امور مالی مسکن از جهت واکنشپذیری و کارآمدی هزینهها در فیلیپین است، همچنین بالاترین نرخ بازگشت کارآمد سرمایه در میان برنامههای وام دولتی مسکن را داراست.
فصل چهارم با عنوان «صندوق مسکن عمومی ملی مکزیک» درباره این است که این صندوق برای تأمین وامهای مسکن برای خانوارهای کمدرآمد ایجاد شد که موفقیتهای چشمگیری در ارائه وام مسکن به فقرا داشت. مدل این صندوق میتواند الهامبخش افراد فعال در حوزه مسکن باشد که به فرایندهای مسکن محلی کمک میکنند.
فصل پنجم با عنوان «مشارکت و پایداری در پروژههای اجتماعی: تجربهٔ برنامهٔ توسعه محلی در نیکاراگوئه» درباره برنامه توسعه محلی در هشت شهر نیکاراگوئه است. در این برنامه کمکهای مالی کوچک برای زیرساختها و پروژههای اقدامات جمعی توسط دولت، سازمانهای جمعی و وامهایی برای بهسازی مسکن فعالیتهای تجاری کوچک تأمین میشود. این فصل به توصیف برنامهها و کارگاههای برنامهریزی خرد و دیگر روشهایی که به مشارکت خانوار و اجتماعات توجه میشود، پرداخته است.
بخش سوم به درباره نمونههایی از فعالیتهای سازمانهای مردم نهاد برای کاهش فقر شهری است. فصل ششم کتاب در این بخش تحت عنوان «فعالیت انجمن ساماجی بهبود در فیصلآباد پاکستان» است. انجمن ساماجی بهبود یک سازمان مردمنهاد محلی در فیصلآباد است. فعالیت این انجمن بیانگر مدلی است که در آن آبرسانی، بهداشت، زهکشی میتواند باوجود مشکلات شهری و منابع محدود دولتی ارتقا پیدا کند.
فصل هفتم با عنوان «برنامه شهری اصلاحات و گسترش خانهها: کازا ملهور» پروژه خانه بهتر و برنامهٔ حمایت از ساخت خانه توسط خود ساکنان (کازا ملهور) در یکی از شهرهای برزیل اجرا شد که در جستجوی ارتقای شرایط زیست خانوارهای محروم از لحاظ اجتماعی بودند. با اجرای موفقیتآمیز این طرح، چند بار دیگر در سایر شهرهای برزیل نیز اجرا شد و ۴۴۰۰ خانوار از آن بهره بردند.
فصل هشتم با عنوان «عصر شهرها و سازمانهای فقرای شهری: اقدامات فدراسیون بیخانمانان آفریقای جنوبی» درباره طرحی از سوی فدراسیون بیخانمانان آفریقای جنوبی و سازمان مردمنهاد به نام گفتگوی مردمی در مورد زمین و سرپناه است که به دنبال برآورده ساختن نیازهای خانوارهای کمدرآمد است که رویکردی فراگیر مشارکتی و پایدار دارد.
فصل نهم با عنوان «توسعه ایجادشده در سطوح پایه جامعه: اتحادیه اسپارک، فدراسیون ملی سکونتگاههای فرودست و ماهیلا میلان» درباره یک سازمان مردمنهاد هندی است که فعالیتشان منجر به نوآوریهای محلی و بسیج نیروهای محلی تغییر در سیاستها و استفاده بهتر از منابع موجود اجتماعات محلی و شهری شده است.
بخش چهارم با عنوان «کاهش محرومیتها در محدودههای شهر» نتیجهگیری از فصول پیشین درباره توجه و کاهش محرومیت شهری است. در ادامه این بخش، نقش سازمانهای محلی و فرامحلی بررسی شده است که چگونه سازمانهای محلی و فوق محلی میتوانند در حمایت از اقدامات کاهش فقر شهری بهصورت کارآمدتری عمل نمایند.
* میتلین، دیانا؛ ساترسویت، دیوید (۱۳۹۲) توانمندسازی شهروندان در سکونتگاههای تصرفی، دولت محلی، جامعه مدنی و کاهش فقر شهری، مترجم کیانوش ذاکرحقیقی؛ ناظر علمی مجید روستا، محمدرضا مهماندوست، تهران: شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران
-میتلین، اقتصاددان برنامه سکونتگاههای انسانی
-ساترسویت، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و برنامهریزی توسعه دانشگاه لندن
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی