نویسنده کتاب: منوچهر جهانیان
سازمان جهانی جهانگردی تأکید بسیاری بر توسعه و گسترش گردشگری در جهان برای کاهش فقر، ایجاد اشتغال و در نتیجه رفع محرومیت دارد. این کتاب نیز سعی کرده تا موضوعات و ابعاد اثرات گردشگری بر پدیده فقر و جوامع محلی را مورد بررسی قرار دهد.
در ابتدای کتاب جنبه‌های مثبت و منفی آثار گردشگری بر جامعه میزبان بررسی شده است. از جنبه‌های مثبت آن می‌توان به افزایش درآمد و ارزآوری، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، افزایش سرمایه‌گذاری، توسعه صادرات غیرنفتی، توسعه تجهیزات و خدمات زیربنای و… اشاره کرد. جنبه‌های منفی آثار گردشگری نیز شامل تورم، اشتغال فصلی، افزایش قیمت زمین، توسعه نامتعادل مناطق و … است.
کشورهای کمتر توسعه‌یافته، برتری و مزیتی نسبی در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته در مزیت کسب ثروت، فرهنگ و سرمایه‌های طبیعی همچون هنر، موسیقی، حیات‌وحش و شرایط جوی مطلوب دارند. در نتیجه گردشگری در این کشورها می‌تواند به عنوان صنعتی باشد که نیروی کار بسیاری را می‌طلبد و نقطه تولید قلمداد می‌شود. موضوع و مبحث مهم دیگر در گردشگری، نابرابری‌ها بین افراد بازدیدکننده از یک مکان و افراد محلی است.
گردشگری حامی فقرا اشاره به دیدگاهی نسبتاً جدید در توسعه گردشگری دارد. این روش به منظور افزایش دریافت سود خالص توسط قشر فقیر از گردشگری و اطمینان از اینکه رشد گردشگری به کاهش فقر کمک می‌کند طراحی شده است. این نوع از گردشگری در پی فراهم کردن مزایایی اقتصادی، اجتماعی زیست‌محیطی و فرهنگی به ویژه برای فقرا است. اهداف این نوع گردشگری از افزایش اشتغال محلی تا مشارکت فعال مردم محلی در فرآیند تصمیم‌گیری و برنامه‌های توسعه را شامل می‌شود.
مهم‌ترین ویژگی‌های گردشگری حامی فقرا شامل، هدایت جریان توزیع مزایای گردشگری به سوی فقرا؛ هر سطحی از گردشگری می‌تواند حامی فقرا باشد؛ مشارکت فعال فقرا در صنعت گردشگری و… است. در این باره می‌توان تورهای ویژه را معرفی کرد که آن‌ها سه دسته کلی گردشگری فقرا به مقصد نواحی فقیر و محروم است:
- تورهایی که به بهبود درک گردشگران از موضوع فقر می‌انجامد
- تورهایی که در آن میزبان به بیان داستان‌های ظلم و ستم گذشته وارد شده بر آن‌ها می‌پردازد.
- کار داوطلبانه گردشگران
مهم‌ترین مزایای گردشگری حامی فقرا، ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب است که این فرصت‌هایی بیش از بخش‌های کشاورزی و صنعتی است. ایجاد امنیت در منطقه، تنوع بخشیدن به اقتصاد محلی است، منجر به بهبود استاندارهای زندگی و دسترسی به خدمات اجتماعی می‌شود، موجب بهره‌مندی فقرا از زیرساخت‌هایی همچون جاده، آب و … از دیگر مزایای این دسته از گردشگری است.
در انتهای کتاب نیز پیشنهادهایی جهت توسعه گردشگری حامی فقرا ارائه شده است:
- افزایش مشارکت افراد فقیر در فرآیند تصمیم‌گیری
- پشتیبانی از کارآفرینان و صاحبان صنایع کوچک و متوسط در صنعت گردشگری از سوی دولت
- استفاده از عرضه‌کنندگان و کارکنان محلی
- ایجاد و توسعه زیرساخت‌ها و فراهم نمود‌ن امکانات مناسب جهت توسعه گردشگری در مناطق مختلف به ویژه مناطق محروم
- بهبود جایگاه زنان و از میان بردن نابرابری‌های جنسیتی نظیر برابری دستمزد زنان و مردان
- ایجاد زمینه مناسب اشتغال فقرا در فعالیت‌های مربوط به گردشگری
- ایجاد انگیزه لازم در بخش خصوصی به منظور تشویق سرمایه‌گذاری در مناطق محروم
- اصلاح و تجدیدنظر در قوانین و مقرراتی که استخدام فقرا و یا ایجاد کسب‌وکارهای کوچک را منع و یا محدود می‌کند
- کاهش حضور دولت به عنوان مالک و متصدی طرح‌ها و برنامه‌های گردشگری و افزایش نرخ سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی.
جهانیان، منوچهر (۱۳۸۹) گردشگری حامی فقرا، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی