گرداورنده کتاب: زهره فنی و دیگران
این کتاب جلد دوم از مجموعه فقر است که توسط موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی منتشر شده، مجموعه‌ای مشتمل بر ۱۰ مقاله تحقیقی در زمینه فقر است.
در مقاله اول پس از بررسی تئوری‌های موجود در ارتباط با فقر، به بررسی نقش شهر و روستا در پیدایش و تداوم فقر پرداخته می‌شود.
مقاله دوم به دنبال پاسخ این سوال است که آیا بهبود توزیع درآمد و کاهش فقر، می‌تواند بر عملکرد بازارها تاثیر مثبت بگذارد یا خیر؟ و اگر پاسخ مثبت است آیا توزیع درآمد در ایران، دارای روند درون‌زای خودکار بهبود یابنده‌ای بوده است؟ اگر چنین نباشد سیاست های گسترش بازارهای رقابتی، لزوما قرین موفقتی نخواهد بود و بنابراین اجرای سیاست های فقرزدایی ضرورت می‌یابد. رنانی در این مقاله چنین نتیجه می‌گیرد که اقتصاد ایران در آغاز موج جدید ماشینی‌شدن صنایع و انتقال جمعیت از بخش کشاورزی به بخش‌های غیرکشاورزی، گسترش شهرنشینی و بنابراین گسترش بازارها یا به تعبیری در مراحل اولیه اقتصادی با فقر گسترده و توزیع بسیار نابرابر قرار دارد.
مقاله سوم با برآورد میزان مورد نیاز افراد خانوار به مواد مغذی این نیاز را با توجه به پیشنهادات انستیتوی تغذیه به غذا و مواد غذایی تبدیل کرده و با توجه به استانداردهای موجود تغذیه‌ای برای هر گروه سنی و ترکیب سنی جمعیت در سال ۱۳۶۵ نیاز یک خانوار پنج نفره را به مواد غذایی برآورد نموده است و با استفاده از اطلاعات ستاد بسیج اقتصادی و معاونت بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی، هزینه تامین الگوی مناسب غذا را به دست می‌آورد و از این روش، به برآوردی از خط فقر می‌رسد.
در مقاله بعدی دینی ترکمانی به بررسی فقر غذایی در ایران پس از اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی، بر اساس معیار تغذیه نرمال می‌پردازد. در این رابطه ابتدا وضعیت الگوی غذایی و تغییرات آن طی سال‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس نتیجه می‌گیرد که در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهایی که سیاست‌های تعدیل اقتصادی را اجرا کرده‌اند فقر غذایی افزایش یافته است.
مقاله پنجم ابتدا به عملکرد بازرگانی کالاهای اساسی خوراکی طی برنامه اول می‌پردازد. سپس میزان واردات، ارزش واردات کالاهای اساسی، شاخص قیمت این گروه کالاها در مناطق شهری و روستایی کشور طی برنامه ساختار نظام سهمیه‌بندی و تغییرات آن طی این برنامه، میزان یارانه اختصاص‌یافته و میزان خوداتکایی کالاهای اساسی طی برنامه اول را مورد بررسی قرار می‌دهد و در بخشی دیگر خط فقر در تغذیه نرمال را برای خانوارهای شهری و روستایی طی سال‌های ۱۳۶۸ و ۱۳۷۳ برآورد میکند.
اخوی در مقاله بعدی به بررسی تغییرات فقر غذایی در چارچوب اهداف برنامه اول توسعه با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای متعدد و اندازه‌گیری آن‌ها بر اساس آمار منتشره از سوی مرکز آمار ایران در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۶۸ و مقایسه آن‌ها با یکدیگر و نیز تغییرات درآمد حقوق بگیران شهری و روستایی در این فاصله و مقایسه آن با تغییرات قیمت‌ها پرداخته است.
مقاله دیگری با اشاره به دلایل اتخاذ سیاست‌های حمایتی، به روش‌های مختلف اعمال آن‌ها می‌پردازد. نویسنده روش‌ها و سیاست‌های حمایتی از تولیدات داخلی را بر حول سه محور سیاست‌های بازرگانی، سیاست‌های ارزی و یارانه توصیف میکند و به تاثیر اعمال این سیاست‌ها بر رفاه و فقر جامعه می‌پردازد.
مقاله بعدی به بررسی عملکرد وزارت بازرگانی در خصوص فقرزدایی و امنیت غذایی پرداخته و در آن راهکارهای مدیریت توزیع در کشور طی برنامه اول توسعه تا سال‌های ۱۳۷۴ در مورد تهیه و تامین کالا، پرداخت یارانه، توزیع عادلانه کالاهای اساسی، ذخیره‌سازی، تعیین و اصلاح الگوی مصرف خوراک و سایر اقدامات مربوط به دسترسی آسان و ارزان کالاهای غذایی مورد توجه قرار گرفته است.
مقاله آخر ترجمه مقاله‌ای است از آمارتیاسن که تلاش دارد از طریق ساختن فقر با برداشتی اکسیوماتیک معیاری برای اندازه‌گیری فقر با کاربرد مفهوم رتبه ای رفاه ارائه دهد.
فنی، زهره و دیگران: (۱۳۷۵)، تحلیل و بررسی اقتصادی فقر، تهران: موسسه مطالعات و پژوشهای بازرگانی.
- نویسنده معرفی کتاب: فاطمه نصیری