مترجم کتاب: نصرتالله پورافکاری
فقر و کمهوشی و رابطه آنها پژوهشی است در مورد آثار مخرب فقر در هوش قابل سنجش کودکان اقلیتهای نژادی در آمریکا، که قابل تعمیم به هر اجتماع دیگری نیز هست. نویسنده کوشیده تا با ارائه صدها منبع معتبر، از تبعیضات نژادی خفتآوری که منجر به برچسب کمهوشی کودکان سیاهپوست و مهاجرین پورتوریکوئی و مکزیکی میگردد، سخن بگوید و با بینش شگرفی که هم در زمینه طب و هم جامعهشناسی نشان میدهد، عقبماندگی کاذب و فرهنگی این کودکان را از نقصهای دماغی عضوی، که منجر به کمهوشی واقعی میگردد، تفکیک نماید.
آنگونه که هارلی اذعان میکند، مقصود وی در این کتاب، تعیین ارتباط میان فقر و کمهوشی و شناساندن کمهوشی بهعنوان یک بیماری اجتماعی است که بهخصوص در محلات فقیرنشین رشد میکند. وی تذکر میدهد که بهعلت ناتوانی اجتماع ما از تأمین محیط مناسب زندگی برای همه، متأسفانه اطفال فقیر(که همان زیبایی و همان نیروی انسانی اطفال سایر طبقات اجتماعی را دارند) شانس خیلی بیشتری برای فاحشگی، شرارت، جنایت، بیکاری و کمهوشی دارند و اغلب این اطفال اضطراراً بدل به موجودات پست انسانی میشوند.
کتاب حاضر مشتمل بر ۹ فصل است که عناوین آن به ترتیب از فصل نخست تا فصل پایانی، عبارتاند از: «یک ارزیابی تازه»، «فصل فقر و آسیبهای عضوی»، «تأثیر فقر فرهنگی در اعمال هوشی»، «آموزش عمومی و کمهوشی»، «بحران تندرستی فقیر»، «رفاه، حلقه تابعیت»، «برنامههای کمکغذایی»، «نیویورک: پژوهشی از فقر شهری» و بالاخره، «مهاجرین: پژوهشی از فقر روستایی».
در فصل اول، نویسنده به مقولاتی از قبیل معنای کمهوشی، اساس و شاخص ارزیابی هوش، میزان بهره هوشی، مفهوم سازگاری یا رفتار انطباقی(بهعنوان معیاری برای تعیین قدرت هوش)، عوامل مؤثر اجتماعی بر پدیده کمهوشی، تأثیر برخی نقصانهای فرهنگی بر کمهوشی، آمارها و افرادی که کمهوش دانسته میشوند و نیز، جای دادن نادرست فقرا در مؤسسات خاص کمهوشی.
در فصل دوم، ارتباط میان فقر و برخی آسیبهای عضوی همچون مغز مورد بررسی قرار میگیرد. در این میان، برای مثال اثرات مخرب فقر در قدرت دماغی، در همان لحظات نطفه بستن جنین شروع میشود. این موضوع بهخصوص مهم و مایه شوربختی است، چراکه آسیب وارد آمده به بچه در دوران جنینی به علت عضوی بودن، بیشتر امکان دارد که دائمی باشد و در این صورت، هرچند هم محیط بعدی مناسب باشد، لطمهای که به قوای دماغی طفل وارد آمده، زایل نخواهد شد.
در فصل سوم نویسنده به این نکته اشاره میکند که هم در مجلات آموزشی و هم در مجلات مربوط به کمهوشی، علل شکست در امور تحصیلی با استفاده وسیعی از مفهوم «محرومیت فرهنگی» مشخص شده است. البته پرواضح است که صددرصد افراد فقیر از نظر فرهنگی محروم هستند، اما به هر صورت همه آنها کمهوش نیستند و رابطه میان محرومیت فرهنگی و کمهوشی باید مشخص شود.
در فصل چهارم و در نسبتسازی میان آموزش عمومی و مسئله کمهوشی، هارلی بر آن نظر است که اگرچه سیستم آموزش عمودی آمریکا تنها مسئول شکست آموزش فقیر و نمایش خارج از حد آنها در کلاسهای ویژه آموزشی نیست، معهذا بیش از هر مؤسسه دیگری در این مورد مسئول است. درواقع، مسئولیت شکست اطفالی که در کار تحصیلی عقبماندگی نشان میدهند، عیار بیشتر ترک تحصیل و ناسازگاری اطفال را تا حدودی باید نتیجه ناتوانی مدارس در تربیت و تعلیم مناسب اطفال دانست.
در فصول پنجم و ششم، نسبت میان فقر و بهداشت، مسئله تندرستی و همچنین تأثیر میزان رفاه عمومی بر فقر مورد مطالعه نویسنده بوده است. هارلی اشاره میکند که در یک جامعه فقیر، گروهی که بیشتر زندگیشان یا دستکم سلامتیشان آماج خطر است، اطفال و کودکان هستند. در این رابطه، وی به ارتباط مستقیم میان افزایش مرگومیر کودکان و کاهش درآمد خانواده اشاره میکند. هارلی همچنین معتقد است در هر کوششی بهمنظور درک شرایطی که میتواند مانع رشد فکری فقیر شود، باید یکی از عوامل مؤثر و مخرب زندگی آنها را که «رفاه» میخوانندش، در نظر گرفت.
در فصل هفتم، هارلی با استناد به گزارشهای کمیتههایی همچون کمیته مقدماتی سنا، کمیته نیروی انسانی و فقر، کمیته انتخابی سنا در مورد تغذیه و احتیاجات بشری، دفتر امکانات اقتصادی و …، نشان میدهد که مردم فقیر در سراسر ایالاتمتحده دچار سوءتغذیهاند بهنحویکه بهطور محافظهکارانه میتوان گفت که ۱۰ میلیون آمریکایی گرسنهاند.
درنهایت و در دو فصل پایانی، دو مقوله فقر شهری و روستایی در نیویورک و نیوجرسی مورد مطالعه نویسنده بوده است. در نیویورک مقولاتی از قبیل خانوارها، وضع منطقه، مسئله خانهسازی در محلات بهغایت آلوده و کثیف و بهداشت، رفاه و آموزش خانوارها مورد مطالعه است. مطالعه نیوجرسی نیز به وضعیت کارگران مزارع و مهاجران و وضعیت حاشیهنشینی آنها اختصاص دارد.
هارلی، راجر.(۱۳۶۲)، فقر و کمهوشی و رابطه آنها، ترجمه نصرتالله پورافکاری، چاپ اول، تبریز: مؤسسه انتشاراتی و تحقیقاتی ذوقی.
- نویسنده معرفی کتاب: فاطمه نصیری