مجموعه مقالات گردهمایی بررسی مسئله فقر و فقرزدایی
دبیرخانه گردهمایی بررسی مسئله فقر و فقرزدایی در جمهوری اسلامی ایران
این کتاب جلد اول مجموعه مقالات ارائه شده در گردهمایی بررسی فقر و فقزدایی است که در تاریخ ۲۹ لغایت ۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۷۵ توسط سازمان برنامه و بودجه برگزار گردید. پیرو دستور ریاست جمهوری وقت مبنی بر تهیه و تدوین طرح محو فقر از کشور، ستادی برای بررسی ابعاد مختلف طرح فقرزدایی و تدوین لایحه‌ای به همین منظور در سازمان برنامه و بودجه تشکیل شد. اندیشمندان و محققان کشور از فراخوان عمومی مقالات گردهمایی استقبال به عمل آورده و در مجموع حدود ۳۰۰ خلاصه مقاله و قریب به ۲۰۰ مقاله به دبیرخانه گردهمایی واصل شد که از این تعداد مقاله، ۵۴ درصد مربوط به گروه اقتصادی، ۳۴ درصد مربوط به گروه اجتماعی و فرهنگی و ۱۲ درصد مربوط به گروه تغذیه و بهداشت بوده است. پس از جمع‌بندی نظرات داوران توسط کمیته علمی، در نهایت ۳۰ مقاله برای ارائه در گردهمایی و ۴۷ مقاله نیز قابل چاپ تشخیص داده شد. این کتاب شامل سه بخش است که بخش نخست آن به سخنرانی‌های رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر بازرگانی در افتتاحیه گردهمایی، بخش دوم به مقالات برگزیده شده (حدود ۲۰ مقاله) و بخش سوم به گزارش‌های ستاد تهیه و تدوین لایحه محو فقر اختصاص یافته است.
بخشی از این مقالات به مفاهیم و تعاریف بنیادین مربوط به پژوهش‌های حوزه فقر پرداخته‌اند. از این دست مقالات می‌توان به مقاله «مفاهیم و متدولوژی تعیین خط فقر» نوشتهٔ کرامت‌الله زیاری و مقالهٔ «فقر، خط فقر و کاهش فقر» نوشتهٔ جمشید پژوهان اشاره کرد.
بخشی دیگر از مقالات به تحلیل فقر از منظر علوم اسلامی اختصاص یافته‌اند. از این میان می‌توان به مقاله «فقه و تعیین خط فقر» نوشتهٔ محد سروش، مقاله «چهارچوب نظری شیوه‌های فقرزدایی در ایران اسلامی» نوشتهٔ حسن بنیانیان، مقاله «بررسی تطبیقی-تحلیلی از نظریه فقرزدایی اسلامی و نظریه‌های فقرزدایی انگلوساکسون» نوشتهٔ فرهاد خرمی و مقاله «فقر و تأثیر آن در افزایش انحرافات اجتماعی از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی» نوشتهٔ مجید کارشناس اشاره کرد.
دسته دیگری از مقالات که به فقرزدایی در مناطق محروم و مناطق روستایی پرداخته‌اند، عبارت‌اند از: مقالهٔ «مروری بر انگیزه‌ها، سابقه و مبانی طرح شناسایی مناطق محروم و عملکرد اجرایی آن» نوشتهٔ ابراهیم موسوی‌نژاد، مقالهٔ «نگرشی بر جایگاه روستا و روستائیان در برنامه‌های فقرزدایی» نوشتهٔ صمد رحیمی سوره و سید حسن رضوی، مقالهٔ «خانوارهای روستایی تحت سرپرستی زنان؛ نماد فقر و آسیب‌پذیری» نوشتهٔ محمدجواد زاهدی مازندرانی و مقالهٔ «سیاست‌های حمایتی و راه‌های مقابله با فقر روستایی» نوشتهٔ ابراهیم زاهدی عبقری.
در پارهٔ دیگری از مقالات به مسائل مربوط به فقر، توزیع ثروت و رفاه اجتماعی پرداخته شده است که از این میان می‌توان مقالات «تابع رفاه اجتماعی و فقرزدایی» نوشتهٔ محسن رضایی، «توزیع درآمد و تداوم رشد» نوشتهٔ سهیلا پروین، «مالیات و یارانه در توزیع درآمد و ثروت در ایران» و «نقش تأمین اجتماعی در فقرزدایی» نوشتهٔ مهدی کرباسیان را نام برد.
در این میان مقالاتی نیز درباره نسبت میان فقر و تغذیه نیز تألیف شده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مقالهٔ «چگونه می‌توان فقر تغذیه‌ای را کاهش داد؟» نوشتهٔ مسعود کیمیاگر، مقالهٔ «چرخه شوم سوء تغذیه» نوشتهٔ ربابه شیخ‌الاسلام، «فقر تغذیه‌ای عامل نابودکننده و سد توسعه» نوشتهٔ مرتضی صفوی، «نقش الگوی مناسب و متعادل مصرف خوراک در امحای فقر شهری» نوشتهٔ عبدالله اصغرزاده و مقاله «برنامه اجرایی غذا و تغذیه گامی جهت فقرزدایی تغذیه‌ای» نوشتهٔ ابوالقاسم جزایری اشاره کرد.
مقالاتی نیز به مسئله مسکن در میان تهی‌دستان پراخته‌اند که می‌توان به این نمونه‌ها اشاره کرد: «مقالهٔ حمایت مسکن برای گروه‌های فقیر» نوشتهٔ جمشید پژوهان، مقاله «الگوی مسکن برای اقشار نیازمند و نحوه تأمین آن» نوشتهٔ هوشنگ مدنی، مقاله «مسکن محرومین روستایی» نوشتهٔ جواد حق شناس و منصور مشهدی و مقاله «تأمین مسکن خانوارهای کم درآمد شهر» نوشتهٔ جواد حق‌شناس و فرزین فردانش.
دبیرخانه گردهمایی بررسی مسئله فقر و فقرزدایی در جمهوری اسلامی ایران (۱۳۷۵) مجموعه مقالات گردهمایی بررسی مسئله فقر و فقزدایی، تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی.
- نویسنده معرفی کتاب: زهره نجفی