نویسندگان کتاب: عبدالکریم کشاورز شکری، محمد شیدایی
رشد جمعیت و بهم خوردن تعادل ارتباطات اقتصادی-اجتماعی و زیست‌محیطی یکی از عوامل اصلی در به وجود آوردن افراد فقیر و ضعیف در جوامع کنونی است که تأثیر حاصل از این معضل مستقیماً بر انسان و محیط‌زیست قابل مشاهده است. اگرچه فقرا در کشورهای صنعتی هم بعضاً بیکار و فاقد مسکن هستند، اما حداقل نسبت به فقرای کشورهای جهان سوم از برخی مزایای اجتماعی و بهداشتی برخوردار هستند. در دنیای امروز فقرا برای ادامه حیات خود چاره‌ای جز بهره‌برداری بی‌رویه از منابع در دسترس را ندارند که این امر باعث فقر نسل‌های آتی خواهد گست که انواع مشکلات زیست‌محیطی در ابعاد و جنبه‌های مختلف گریبان گیرشان خواهد شد. فقرا علی‌رغم نقش مهمی که در عرصه تولیدات صنعتی و کشاورزی دارند، لاجرم به دلیل تنگدستی اقتصادی در مناطق پست و آلوده زندگی می‌کنند و در این مکان‌ها همیشه با دیو آلودگی در ابعاد مختلفش ازجمله آلودگی آب‌وهوا و محیط روبرو هستند.
توجه سیاست‌های زیست‌محیطی عمدتاً بر حفاظت و حمایت از منابع است. اما بدون توجه کافی به معیشت آن‌هایی که وابسته به این منابع هستند، این حفاظت نه تنها نتیجه مثبت ندارد بلکه اثرات منفی نیز بر فقر خواهد داشت. به همین ترتیب سیاست‌های توسعه‌ای که عمدتاً تکیه بر افزایش تولید دارند، بدون توجه به قابلیت بهره‌دهی بلندمدت این منابع که تولید به آن‌ها وابسته است، دیر یا زود کاهش‌یافته و نتیجتاً فقر بیشتر خواهد شد. توسعه مؤثر و پایدار برای فائق آمدن به فقر و ارتقای وضعیت محیط‌زیست باید تکیه‌اش بر منابع، تولید و مردم باشد.
برای خارج شدن از چرخه باطل فقر و محرومیت باید توسعه روستایی، ایجاد اشتغال برای زنان با استفاده از زمینه‌های محلی و سنتی، خدمات بهداشتی اولیه و مشارکت مردم در تمام این زمینه‌ها را در نظر داشت. تجربیات سایر کشورها نشان می‌دهند که استفاده از تکنولوژی‌های پیچیده، اسیر شدن در برنامه‌ریزی‌ها به شیوه غربی بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی جامعه، اجرای برنامه‌ها به طور مجزا و بدون ارتباط با برنامه‌های دیگر توسعه، بی‌توجهی به دریافت‌کنندگان خدمات و مشارکت ندادن آن‌ها در اجرای برنامه و عدم شناخت بافت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آفاتی هستند که راهکارهای توسعه در جهان سوم را تهدید می‌کنند و باید از آن‌ها پرهیز کرد.
این کتاب برای فائق آمدن بر مسائل و مشکلات فقر و محرومیت پیشنهاد می‌دهد ملاحظات گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با هم تلفیق شده و در قالب یک راهکار ملی تحت عنوان «محیط‌زیست و توسعه پایدار» مورد هدف قرار گیرد. چنین راهکاری باید نشان‌دهنده برنامه‌های ابتکاری برای ایجاد فرصت‌های شغلی و فعالیت‌ها باشد که هم‌چنین خدمات اجتماعی اساسی مانند بهداشت در تمامی سطوح، تغذیه و تحصیلات را برای تمامی جامعه تأمین کند. مشارکت جوامع محلی در برنامه‌ریزی با استفاده از تشکل و سازماندهی بومی جوامع فقرزده به عنوان پله اصلی مشارکت، فرمول‌بندی و اجرای چنین برنامه‌هایی بر اساس اطلاعات و آمار دقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. نویسندگان بر پیشبرد و بهبود شرایط اقتصادی- اجتماعی گروه‌های آسیب‌پذیر همچون زنان، کودکان، جوامع محلی، اقلیت‌ها، خوش‌نشین‌ها، گودنشین‌ها، حاشیه‌نشین‌های شهری و آوارگان و پناهندگان تأکید می‌کند.
کشاورز شکری، عبدالکریم؛ شیدایی، محمد (۱۳۷۷) فقر و محیط زیست، تهران: نشر علوم کشاورزی.
- نویسنده معرفی کتاب: زهره نجفی