نویسندگان کتاب: مارگارت گروش، کارلو دلنینو، امیل تسلیوک و آزدین اورقی
تأمین نیازهای جامعه و ارتقای رفاه اجتماعی از وظایف اصلی دولتها در تمامی جوامع صرف نظر از حیطه حاکمیتی آنها به شمار میرود. در این ارتباط چترهای ایمنی یکی از ابزارهای حمایتی دولت است که در جهت بازتوزیع درآمد به افراد نیازمند جامعه و کاهش شکاف فقر و همچنین کمک به مدیریت مخاطرات خانوارها به ویژه در شرایط پیادهسازی سیاستهای خاص اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرد. نکات مهم نهادینهشده در بطن این ابزار شامل سازوکارهای تأمین مالی و نحوه تقسیم وظایف میان دولتهای مرکزی و محلی، شناسایی جامعه هدف و تعیین میزان دریافتی آنها، استقرار نظام پایش و ارزیابی مناسب برای ارتقای برنامهها، انواع روشهای مداخلهای، مزایا، معایب، ذینفعان و شرایط مناسب جهت پیادهسازی آنها و در نهایت طراحی و تدوین چتر ایمنی مناسب با شرایط حاکم بر کشورها، رئوس مطالب این کتاب را تشکیل میدهد.
این کتاب که ترجمهای از انتشارات بانک جهانی است و در دو مجلد به زبان فارسی منتشر شده است، به طور مفصل ضمن ارزیابی همهجانبه موضوع، به بررسی و طرح راهکارهای طراحی واجرای برنامههای چترهای ایمنی پرداخته است. آن چه این کتاب را برای سیاستگذاران و محققین کشور جذاب میسازد نگاه جامعه و کاربردی آن است که در کنار تجربیات ارائه شده، مجموعه مناسبی را فراهم کرده است. چترهای ایمنی برنامههایی هستند ممکن است از سوی بخش دولتی (دولتها و اهداکنندگان کمک) یا از سوی بخش خصوصی (سازمانهای مردمنهاد، شرکتهای خصوصی، سازمانهای خیریه و انتقال سرمایه غیررسمی خانوادگی) با هدف حمایت از اقشار آسیبپذیرجامعه بخصوص هنگام اجرای سیاستها اقتصادی خاص انجام شود. این کتاب به واسطه تمرکزی که بر برنامههای دولتی دارد، برای تنظیمکنندگان برنامههای حمایتی در بخش دولتی کشور مفید و مؤثر است. انواع چترهای ایمنی را میتوان در پرداختهای انتقالی نقدی، پرداختهای انتقالی نقدی مشروط، پرداختهای انتقالی غیرنقدی، برنامه کارهای عامالمنفعه، برنامههای اعتباری، یارانههای قیمتی و سایر یارانهها خلاصه نمود. اینکه کدام یک از برنامههای چتر ایمنی مناسب هستند، در واقع نویسندگان کتاب بر حسب تجربیات، ترکیب مناسبی از برنامهها و سیاستها را با توجه به نوع نیازها و سایر شرایط توصیه میکنند. به عبارت دیگر هیچ توصیه واحدی متناسب با تمامی شرایط وجود ندارد.
برای طراحی یک سیستم حمایت اجتماعی مناسب، یک برنامهریزی بلند مدت مورد نیاز است که با تغییر دولتها مورد تعرض قرار نگیرد. راهبردهای تأمین اجتماعی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است که به دلیل تفاوت در نیازها، نهادهای موجود، شرایط سیاسی و منابع دسترس آنها میباشد. از طرف دیگر همانگونه که در کتاب تأکید شده است بدون توجه به نحوه طراحی و اجرای چترهای حمایتی هیچ تضمینی برای موفقیت آنها وجود نخواهد داشت. توجه به هدفمندی برنامههای چتر ایمنی و همچنین تبعات این برنامهها از نکات مهم مورد توجه نویسندگان کتاب میباشد. به عبارت روشنتر، علیرغم اثرات مهم برنامههای چترهای ایمنی بر کاهش فقر که به طور عمده از چهار مسیر: پرداختهای انتقالی، کمک به سرمایهگذاری برای آینده فقرا، مدیریت مخاطرات خانوارها و کمک به جبران هزینههای سیاستهای دولت ایجاد میشود، ولی هدفمندی برنامههای مزبور (با ملاحظه میزان هزینه و خطا) و کاهش تبعات آنها بر انگیزه افراد با جدیت باید مورد ملاحظه سیاستگذاران قرار گیرد.
مجلد نخست این مجموعه شامل شش فصل است و مباحثی از قبیل نقش چترهای ایمنی در سیاست توسعه، ضرورت اجرای چترهای ایمنی، تأمین مالی و مخارج چترهای ایمنی، شیوههای ثبتنام متقاضیان و هدفمندی و شایستگی و میزان دریافتها، سطوح منفعت و ساز و کارهای توزیع آن و بهرهگیری از نظام پایش و ارزیابی برای ارتقای برنامهها در آن مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
مجلد دوم نیز شامل چهار فصل است که در آن شیوهها و طرق مداخلههای متداول- مثل پرداختهای انتقالی نقدی و غیر نقدی و سایر برنامههای مبتنی بر غذا، برنامههای کار موقت برابر مزد، پرداختهای انتقالی مشروط- کمک به اقشار آسیبپذیر سنتی، ایجاد چتر حمایتی مناسب و سفارشی سازی چترهای ایمنی برای شرایط خاص مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرند.
گروش، مارگارت؛ دلنینو، کارلو؛ تسلیوک، امیل؛ اورقی، آزدین (۱۳۹۶) برای حمایت و تشویق: طراحی و اجرای چترهای ایمنی کارآمد، مترجم مسعود صوفی مجیدپور، بهاره عریانی، تهران: معاونت امور اقتصادی- وزارت امور اقتصادی و دارایی.
- نویسنده معرفی کتاب: زهره نجفی