نویسنده کتاب: فرشاد مومنی
عنوان دیگر این کتاب «عدالت اجتماعی، آزادی و توسعه در ایران امروز» است. این کتاب به دنبال پررنگ کردن عدالت اجتماعی در جامعه ایران است. این کتاب علل بی‌توجهی به موضوع عدالت اجتماعی، راهکارهایی برای پررنگ کردن آن و در نهایت رویکردهای نیل به عدالت اجتماعی را مورد بحث قرار می‌دهد. نکته مهم آن است که در این کتاب تنها می‌توان رگه‌هایی از توجه به فقر را پیدا کرد و بیشتر به موضوع نابرابری اجتماعی و عدالت اجتماعی می‌پردازد. اگرچه فضای کتاب مستقیما اشاره دارد «عنصر فقر و نابرابری نقش بسیار مهمی در بازتولید ناهنجاری‌ها و تدام توسعه‌نیافتگی دارد […] همچنین است رابطه فقر و نابرابری و مسئله محیط زیست و روند توسعه پایدار»، با این حال صرف موضوع فقر جنبه‌ای حداقلی از کتاب را پوشش می‌دهد.
این کتاب در ۱۵ فصل و ۳۴۹ صفحه تنظیم شده است. فصل اول کتاب به مروری بر دغدغه‌های ۲۵ ساله سیاستگذاران و فضای عمومی می‌پردازد، این اقدامات از بی‌توجهی محض سیاستگذاران به عدالت اجتماعی برای رسیدن به حدی از رشد اقتصادی تا استفاده پوپولیستی از شعارهای عدالت‌خواهی همچون سهام عدالت، مسکن مهر، بنگاه‌های زودبازده و هدفمندی یارانه‌ها را شامل می‌شود. از منظر کتاب محصول ۲۵ ساله پس از تعدیل ساختاری در ایران ضربه به نظام تولید بوده است. سه ضلع کوته فکری دولت‌ها، توسعه بخش‌های غیرمولد و نئوکلاسیک‌های متهمان شکل‌گیری این وضع در ایران معرفی می‌شود.
فصل دوم اهمیت توسعه اجتماعی عدالانه را تشریح می‌کند. از منظر این فصل سه محور توسعه اجتماعی شامل توزیع عادلانه درآمد و ثروت، مشارکت و یکپارچگی ملی و افزایش مستمر سطح زندگی می‌شود. در فصل سوم ارتباطات عدالت اجتماعی با سایر مفاهیم همچون اخلاق، آزادی سیاسی، مشارکت، کارایی و پایداری تشریح می‌شود.
فصل چهارم با عنوان «اندیشه جنگ فقر و غنا» به تشریح سه خطای راهبردی می‌پردازد که منجر به نادیده گرفته شدن مفهوم عدالت اجتماعی در تاریخ جمهوری اسلامی شده است. اشتباه اول ناشی از کوچک جلوه دادن اقتصاد برای مبارزه با مارکسیسم، اشتباه دوم سیاست‌های تعدیل ساختاری و اشتباه سوم مهم‌تر تلقی کردن توسعه سیاسی نسبت به توسعه اقتصادی بود. (البته نویسنده با اولویت توسعه سیاسی موافق است، اما حداقلی از توسعه اقتصادی را ضروری می‌داند)
پایه‌های شکل‌گیری فصل پنجم از این جمله امام خمینی که «باید … نسل به نسل و سینه به سینه، شرافت و اعتبار پیشتازان این نهضت مقدس و جنگ فقر و غنا محفوظ بماند» نشات می‌گیرد. جنگی که یک سر آن مبارزه بنیادی با فقر و سر دیگر آن محافظه کاران قرار دارند. در این فصل تاریخ تنازع نظریات مختلف درباره فقر در کشورهای بیشتر توسعه یافته و کمتر توسعه یافته را تشریح و در نهایت دیدگاه امام خمینی را مطرح می‌کند. در این فصل نظریات کلاسیک ریکاردو، مالتوس، اسپنسر و غیره از طیف محافظه کاران و نظریات گابرایت، کینز، باترا از طیف مخالف مطرح می‌شود. نتیجه آن است که نظریات راستگرا به تدریج در کشورهای پیشرفته عقب رانده شده‌اند. نظریات مطرح شده درباره جهان سوم نیز با نقد مکتب نوسازی به تشریح دلایل ناکارآمدی آن می‌پردازد. مواردی از جمله نارسایی مکانیسم «رخنه به پایین» از این جمله است. در نهایت سخنان امام خمینی درباره جنگ فقر و غنا و ضرورت حاکمیت قانون، قانونمندی و قانونگرایی در انتهای فصل بیان شده است.
فصل ششم کتاب به موضوع «اخلاق و عدالت اجتماعی» می‌پردازد، فصل هفتم موضوع اشتغال را در عدالت اجتماعی طرح می‌کند؛ فرشاد مومنی با بیان مولفه‌های کار شایسته شامل ارتقای حقوق بنیادین، اشتغال مولد برای همه، گسترش حمایت‌های اجتماعی و ترویج گفتگوی اجتماعی و برخی مباحث دیگر اهمیت اشتغال را برای بهبود برابری و فقر مطرح می‌کند. فصل هشتم نشان می‌دهد برای پایداری عصر دانایی باید پایه‌های عدالت اجتماعی تقویت شود. این کتاب در فصل نهم ارتباط عدالت اجتماعی و آزادی و در فصل دهم ارتباط عدالت اجتماعی و استقلال ملی را تشریح می‌کند.
فصل یازدهم به دنبال بیان تجربه اعطای سهام عدالت به عنوان یک پروژه عدالت اجتماعی بود. این فصل با مقدمه‌ای درباره دو رویکرد بزرگ کردن کیک اقتصادی از یک طرف و بازتوزیع از طرف دیگر موضوع برنامه‌های سریع را پیش کشیده و هر نوع برنامه سریع را منجر به شکست معرفی می‌کند. در نهایت کتاب با مقایسه طرح سهام عدالت با خصوصی‌سازی‌های دهه هفتاد (با هفت مشابهت) آن را طرحی شکست خورده معرفی می‌کند.
فصل دوازدهم تحت عنوان مدارای نجیبانه خانواده‌های ایرانی با فقر نشان می‌دهد سیاست‌های دولت‌های نهم و دهم به تعمیق فقر در ایران انجامیده است. آمارهای ارائه شده در این فصل نشان می‌دهد مصرف برنج و نان در طی یک دوره ده ساله شدیدا کاهش یافته و خوراک و تغذیه مجموعا بیش از ۵۰ درصد درآمد خانواده‌های ایرانی را می‌بلعد.
در فصل سیزدهم اصلاح رفتارهای مالی دولت اصلی‌ترین شیوه مواجهه با فقر و نابرابری معرفی شده است. کاهش هزینه‌های اضافی دولت، مبارزه جدی با فساد، اولویت‌بندی مسائل کشور و مهم‌تر از تمام مباحث مطرح شده اصلاح سیاست‌های دولت در مواجهه با فقر به عنوان راه‌های مبارزه با آن در نظر گرفته شده است.
مومنی، فرشاد (۱۳۹۶)، عدالت اجتماعی، آزادی و توسعه در ایران امروز، تهران: نقش و نگار
نویسنده معرفی کتاب: سعید هراسانی