فقر، یکی از بزرگترین آسیبهای اجتماعی است که سبب ایجاد دیگر معضلات اجتماعی نیز میشود، از اینرو است که کاهش فقر در الویت سیاستگذاریهای اقتصادی تمامی کشورها دنیا بهویژه کشورهای توسعه نیافته قرار گرفته است. بنابراین، اندازهگیری فقر و نیز راههای مختلف فقرزدایی در دهههای اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در اولین قدم برای سیاست-گذاری و تدوین برنامههای کاهش فقر، ضروری است تصویری دقیق از وضعیت فقر موجود ترسیم شود.
در این پژوهش سعی بر این است شاخص فقر چند بعدی ایران طی سالهای ۱۳۹۳ – ۱۳۶۸ محاسبه گردیده و عملکرد برنامههای پنج ساله توسعه اقتصادی(پس از انقلاب) بر اساس شاخص مذکور مورد ارزیابی قرار گیرد. از اینرو، به منظور محاسبه شاخص فقر چندبعدی ایران روش آلکایر و فوستر به کار گرفته شده است. با توجه به ویژگیهای خاص این روش میتوان علاوهبر محاسبه میزان فقر چندبعدی، شدت و وسعت فقر، نسبت سرشمار و سرشمار پنهانی در هر یک از زیرشاخصها و در نهایت سهم هر یک از ابعاد و زیرشاخصها در تعیین شاخص فقر چندبعدی را نیز مشخص کرد. بنابراین، بر اساس روش آلکایر و فوستر، نه زیرشاخص سالهای تحصیل، حضور فرزند در مدرسه، دسترسی به بیمه درمانی، دسترسی به برق، دسترسی به حمام، دسترسی به آب، مصالح بنای ساختمان، دسترسی به سوخت مناسب پخت و پز و تملک دارایی در قالب سه بعد آموزش، سلامت و استاندارد زندگی در نظر گرفته شدند.
دادههای مورد نیاز نیز از مجموعه دادههای خام هزینه – درآمد خانوار مرکز آمار ایران استخراج شدند. بر اساس نتایج پژوهش طی سالهای ۱۳۹۳ – ۱۳۶۸ وسعت، شدت فقر و همچنین میزان فقر چند بعدی در هر دو مناطق شهری و روستایی کاهش یافته است. بیشترین مقدار نسبت سرشمار (وسعت فقر) و میانگین محرومیت افراد فقیر (شدت فقر) متعلق به سال ۶۸ و کمترین میزان وسعت فقر متعلق به سال ۹۳ و کمترین میزان شدت فقر متعلق به سال ۸۳ است. علاوهبر این، نسبت سرشمار در سالهای ۶۸، ۷۳، ۷۸، ۸۳ و ۹۳ در مناطق روستایی از نسبت سرشمار در مناطق شهری بیشتر است و در سال ۸۸ این نسبت در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است. عمق فقر نیز در تمامی سالها در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. بررسی عملکرد برنامههای توسعه نیز نشان میدهد به طور کلی برنامههای توسعه سبب کاهش فقر چند بعدی طی سالهای ۱۳۹۳ – ۱۳۶۸ شده است.
- قدسی، سوده.۱۳۹۶٫ «تحلیل پویای فقر چندبعدی در ایران». استاد راهنما: محمدحسن فطرس. دانشگاه بوعلی سینا همدان.