فقر و نابرابری، محسوس‌ترین و زیان‌بارترین مسئله امروزی جامعه افغانستان دانسته می‌شود. در این جامعه؛ فقر، محرومیت و نابرابری، در سطحِ عمیق و نگران‌کننده است که زندگی اکثریت جامعه را دچار اختلال و مخاطره نموده است. این پژوهش، در پی نگرانی از این وضعیت آشفته و بحرانی موجود، و همچنان عدم پژوهش و تحقیقاتی لازم، در این امر مهم، انجام شده است. فقر و نابرابری در جامعه‌ای در حال افزایش و قربانی گرفتن است که بیشتر از ۹۹.۵ درصد جمعیت آن مسلمان هستند.
مبانی نظری این پژوهش؛ با ارجاع به اندیشمندان و جامعه شناسانِ حوزه‌ی دین، حکایت از نقش‌ها و کارکردهای متفاوت و متمایز دینداری می‌نماید. عده‌ای با پشتوانه تحقیقات علمی و اَکادمیک، به نقش سازنده، نجات‌بخش و فقرزداییِ دین و باورهای دینی تأکید می‌کنند. عده‌ای دیگر، با مشاهده وضعیت عینی و همراه با فقر و توسعه‌نیافتگی جوامعِ مسلمان‌نشین، معتقد به نقش بازدارنده، توجیهگری و فقرافزاییِ آموزه‌های دینی، هستند. با مدنظر قرار دادنِ این روایت‌ها، مهم‌ترین پرسش‌های این پژوهش را این سؤالات تشکیل می‌دهد که کارکرد باورهای دینی، در زندگی فقرا چیست؟ فقرا، علل فقرشان را چه چیز می‌دانند؟ راه نجات و رهایی از این فقر و فلاکت، در نزد فقرا چیست؟
روش این پژوهش، «روش کیفی»، ابزار جمع‌آوری داده‌ها، عبارت از مصاحبه عمیق، مشاهده، تحلیل اسنادی و عکس‌برداری بوده است. پس از توصیف یافته‌ها؛ مقوله‌بندی و مفهوم‌سازی آن‌ها، به نتیجه‌گیری تبیینی مبادرت ورزیده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که فقرا، آگاهِ بر علل و زمینه‌های اصلیِ تشدیدکننده فقر و ناداریشان نبوده‌اند. آن‌ها، از اثرِ اجبار و عدم امکان دسترسی به انتخاب‌های دیگر، به تنها انتخاب ممکن پناه برده و با اظهارِ رضایت از وضعیت طردکننده موجود، ریشه‌های اصلی فقر و ناداری را وابسته به اراده الهی و پدران فقیر دانسته، و به‌صورت سطحی و حاشیه‌ای به ادامه جنگ و عدم زمینه‌های کاری در جامعه، اشاره می‌کردند.
خلاصه سخن اینکه، دینداری موجود در جامعه آماری این پژوهش، از نوعِ دیانتِ نامتحرک، منفعل و توجیه‌گر فقرِ شکننده و مشروعیت بخشِ نابرابریِ حذف‌کننده از صحنه حیات اجتماعی است. تدوین‌کننده، در پایان تحقیق خویش، راه‌ها و مواردی را جهت رهایی از این نوع جهان‌نگری، کاهش فاصله‌های طبقاتی و حضورِ عزتمندِ همه افراد جامعه، پیشنهاد نموده است.
- بشارت رحمانی، محمدبای. ۱۳۹۶٫ «تبیین جامعه‌شناختی نسبت فقر و دینداری در افغانستان، مطالعه موردی: (شهر تالقان)». استاد راهنما: سارا مزینانی شریعتی. دانشگاه تهران.