قابلیت به‌مثابه آزادی
قابلیت یک فرد، مفهومی است که به‌طور مشخص ریشه ارسطویی دارد. زندگی یک انسان را می‌توان به‌صورت دنباله‌ای از کارهایی که او انجام می‌دهد، یا وضعیت‌هایی که در آن‌ها قرار می‌گیرد در نظر گرفت و این‌ها متفقاً مجموعه‌ای از «کارکردها» را تشکیل می‌دهند؛ یعنی اقدامات و موقعیت‌هایی که این فرد به آن‌ها دست می‌یابد. منظور از «قابلیت» ترکیبات مختلفی از کارکردهایی است که از میان آن‌ها فرد می‌تواند انتخاب کند. بنابراین، مفهوم قابلیت اساساً به معنای آزادی است؛ طیفی از انتخاب‌هایی که یک فرد در مقابل خود دارد و از میان آن‌ها می‌تواند تصمیم بگیرد که چه زندگی‌ای می‌خواهد داشته باشد.
در این دیدگاه، فقر در یک زندگی صرفاً با وضعیت نامساعدی که آن فرد عملاً در آن به سر می‌برد تعریف نمی‌شود بلکه همچنین فقدان فرصت واقعی – با در نظر گرفتن قیود اجتماعی و نیز شرایط شخصی – برای انتخاب انواع دیگر زندگی را نیز شامل می‌شود. حتی اهمیت درآمدهای پایین، مایملک ناچیز، و سایر جنبه‌هایی که به‌عنوان معیارهای فقر اقتصادی در نظر گرفته می‌شوند، نهایتاً به نقش آن‌ها در کم کردن قابلیت‌ها مربوط می‌شوند (یعنی، نقش آن‌ها در محدود کردن شدید انتخاب‌هایی که مردم در سوق دادن زندگی‌شان به سمت زندگی با ارزش و مطلوب دارند).
بنابراین، نهایتاً فقر یک موضوع «محرومیت قابلیتی» است، و باید به این ارتباط اساسی نه‌تنها در سطح مفهومی، بلکه همچنین در تحقیقات اقتصادی و تحلیل‌های اجتماعی یا سیاسی توجه داشت. این دیدِ گسترده‌تر و بنیادی‌تر از فقر را باید در حالی در نظر داشته باشیم که توجه خود را معطوف محرومیت چنین قابلیت‌های اساسی همچون آزادی بهره‌مندی از طول عمر عادی(که به خاطر مرگ‌ومیر زودرس کوتاه نباشد)، یا آزادی خواندن و نوشتن (بدون آنکه به خاطر بی‌سوادی فرصت‌های زندگی محدود و مقید شوند) کنیم. درحالی‌که واژه «فقر» نوعاً به‌طور مشخص به این معنا به کار گرفته نمی‌شود، توجه اصلی معطوف محرومیت و وضعیت‌های نامساعد زندگی است. حتی وقتی که ما به مسئله فقر اقتصادی به معنای متداول‌تر آن (در شکل درآمدهای ناکافی) می‌پردازیم، هدف اصلی بررسی ارتباط آن به‌عنوان یک عامل اساسی در محرومیت قابلیتی خواهد بود.
***
در هفته‌ای که گذشت، اخبار زیر جلب توجه می‌کند:
- احسان گوهری‌راد، مدیرکل آموزش و پرورش استان گلستان در گفتگو با خبرگزاری مهر اذعان کرد: فقر مالی، مهم‌ترین عامل بازماندن از تحصیل کودکان گلستانی است.
- به گفته فرشید یزدانی، کارشناس حوزه رفاه و سیاست‌گذاری اجتماعی، شاخص خط فقر تعیین شده، اما بسیار بالاتر از حقوقی است که اکنون کارگران به طور ماهانه دریافت می‌کنند؛ طوری‌که اختلافی حدود سه برابری با حداقل دستمزد دارد.
- به گزارش روزنامه اعتماد، علی ربیعی، سخنگوی دولت گفته است: در اولین اقدام برای حذف یارانه ثروتمندان، ۲۰۰ هزار خانوار برخوردار، شناسایی و از مهرماه یارانه‌ای دریافت نخواهند کرد.
- به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، امروزه تغییرات اقلیمی به‌عنوان اصلی‌ترین پارامتر در سیاست‌های مسکن به‌خصوص سیاست تأمین مسکن کم‌درآمدها و حاشیه‌نشین‌های شهری در دنیا مورد توجه قرار گرفته است.
- رئیس جمهوری خطاب تأکید کرد که عواید حاصل از هرگونه اصلاح ساختاری قیمت‌ها صرفاً باید به اقشار کم درآمد و افراد دارای درآمد ثابت انتقال داده شود تا کاهش قدرت خرید آنان با توجه به نوسانات تورمی در حد ممکن، جبران شود.
- به گزارش خبرگزاری فارس، اول مهرماه نرخ‌نامه‌ای از سوی اتحادیه نانوایان سنتی تهران در فضای مجازی منتشر شد که خبر از افزایش قیمت نان از ۳۷ تا ۵۴ درصد می‌داد.
- وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: قیمت ۱۰۰ قلم کالا به صورت روزانه رصد می‌شود و در دو ماه اخیر بر اساس آمارهای کلی و رسمی، قیمت‌ها نزولی بوده و در آخرین هفته از ۱۰۰ قلم کالا، قیمت ۹۰ قلم یا ثابت بوده یا کاهشی بوده است.
- مدیرکل هدایت‌های شغلی کمیته امداد گفت: متأسفانه با توجه به مشکلات اقتصادی که بر فضای کشور حاکم است، شاهد هستیم که سالانه ۲۵ درصد به شمار خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد افزوده می‌شود.
- به گزارش اقتصادآنلاین، مهر امسال ۱۴ میلیون دانش‌آموز راهی مدارس ایران شده‌اند. جالب است بدانید حداقل هزینه تحصیل تمام دانش‌آموزان ایرانی به اندازه شهریه مدرسه بچه‌هایی است که به مدارس غیردولتی می‌روند.