نظم اجتماعی و فقر
رابطه نظم اجتماعی با شرایط اقتصادی همواره مورد توجه محققین بوده و از اواخر قرن ۱۹ بحث درباره زمینه‌های فردی، اجتماعی و اقتصادی نظم اجتماعی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. تغییرات و دگرگونی‌های اقتصادی- اجتماعی که عمدتاً در اثر توسعه اقتصادی و موقعیت کشورها در نظام اقتصاد و تقسیم‌کار جهانی به وقوع پیوسته، زمینه‌ساز ثبات یا بی‌ثباتی و عاملی مؤثر در وقوع انحرافات، تضادهای سیاسی و آشوب‌های اجتماعی شده است. با کاهش میزان درآمد، بیکاری فزاینده ناشی از رکود و بحران و سستی بنیان اقتصادی، خشونت، جرائم و کشمکش‌های سیاسی، اجتماعی به‌ویژه در بین جوانان افزایش می‌یابد و البته این‌ها فقط گوشه‌هایی از تبعات و آثار مشهود بحران در اقتصاد است؛ اما تبعات و آثار حجم بالای نارضایتی، خشم و احساس ناکامی و ناامیدی حاصل از بحران‌های اقتصادی فراتر از شورش‌های اجتماعی یا جرائم، درون‌ریز هم می‌شود و از همین رو ابعاد انسانی جدی مثل افزایش خودکشی، همسر آزاری، کودک‌آزاری و امثال آن خواهد داشت. به دنبال هر بحران اقتصادی و فقیرتر شدن جامعه، جمعیت بیشتری به‌ناچار به شغل‌های کاذب و رشوه‌خواری و اختلاس رو می‌آورند و فساد کوچک در زوایای روابط اجتماعی، بنیان‌های اخلاقی را نابود می‌کند.
جامعه متشکل از مجموعه‌ای از افراد است که برای رسیدن به اهداف مشترک گرد هم جمع شده‌اند. ازاین‌رو، هر جامعه‌ای دربرگیرنده آرمان‌ها و ارزش‌های خاصی است که همبستگی و انسجام آن برای رسیدن به اهداف متعالی مثل عدالت، آزادی، رفاه و توسعه، ضروری و الزامی است. فروریختن ارزش‌های اخلاقی در بحران‌های اقتصادی انسجام اجتماعی را تهدید و همبستگی اجتماعی را تضعیف می‌کند. به‌این‌ترتیب، اجماع لازم برای حفظ نظم اجتماعی از دست می‌رود و شیرازه روابط اجتماعی گسسته می‌شود. در چنین بازار آشفته‌ای بدیهی است که فرادستان به حفظ نظم موجود می‌اندیشند و فرودستان که ادامه نظم موجود حیات و بقا و رفاه آن‌ها را به سود اقلیت فرادست نابود کرده، به تغییر نظم کنونی می‌اندیشند.
اصولاً هر جامعه‌ای برای بقا و دوام و پیشرفت خود نیازمند حداقلی از نظم اجتماعی است و بدون آن جامعه دچار اختلال گردیده و تا مرز فروپاشی پیش می‌رود. دستیابی جوامع پیشرفته به توسعه اقتصادی به‌نحوی‌که شهروندان این جوامع از مرز نیازهای اولیه زندگی عبور کرده و به دنبال ارتقاء سطح کیفی زندگی خود و تعالی بخشیدن به آن شده‌اند حاصل نوعی اعتماد جمعی حاصل از نظم مستقر است. این اعتماد موجب پیوند گسترده و عمیق بین آحاد جامعه شده و آن‌ها را در دستیابی به اهداف برتر یاری می‌رساند؛ اما در جوامع کمتر توسعه‌یافته دلایل مختلفی برای بی‌اعتمادی به دیگران وجود دارد که باعث تضعیف حس اعتماد به دیگران می‌شود. حاصل چنین شرایطی نوعی فردگرایی خودخواهانه است که درنهایت امکان تداوم نظم اجتماعی را منتفی می‌کند.
در بحث درباره نظم اجتماعی، تأکید عمده‌ای بر نقش عوامل اقتصادی می‌شود. موضوعاتی مانند فقر و نابرابری‌های اقتصادی مهم‌ترین عامل اختلال در نظم اجتماعی است.
***
در هفته‌ای که گذشت، اخبار زیر جلب توجه می‌کند:
- رئیس کمیته بیمه و درمان خانه کارگر، گفت: اگر بودجه عملکردی بخواهد موجب خصوصی‌شدن درمان در سازمان تأمین اجتماعی شود، ما آن را نمی‌پسندیم؛ چراکه طبقه کارگر از خصوصی‌سازی ضربه خورده است.
- معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به دغدغه‌های جهانی برای مهارت خواندن، اظهار کرد: طبق تحقیقات انجام شده، ۳۶ درصد ایرانی‌ها پس از پایان دوره ابتدایی در خواندن یک متن به‌طور کامل توانمند نیستند.
- وزیر تعاون با بیان اینکه تنها ۴۰ درصد مردم ایران وام بانکی گرفته‌اند و۶۰ درصد مردم تاکنون هیچ بهره‌ای از وام‌های بانکی نبرده‌اند، گفت: از ۲۵ میلیون خانوار، تنها۱۰۰ هزار خانوار ایرانی تسهیلات بالای ۱۰۰ میلیون تومان گرفته‌اند.
- بانک جهانی در گزارشی با عنوان «زنان، تجارت و قانون»، نابرابری جنسیتی در ارتباط با فرصت‌های اقتصادی را در قوانین و مقررات ۱۹۰ کشور سنجیده است. بر اساس این گزارش، نمره میانگین ایران در این شاخص ۳/۳۰ (از ۱۰۰ نمره تمام) است.
- بر پایه‌ی تازه‌ترین آمار مرکز آمار ایران، نزدیک به نیمی از جمعیت بیکاران کشور را دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها تشکیل می‌دهند و در این میان سهم زنان نسبت به مردان، بیشتر هم هست.
- مدیرکل آموزش و پرورش استان سیستان‌وبلوچستان درباره وضعیت مدارس سیل‌زده این استان گفت: طبق بازدیدهای میدانی به‌عمل‌آمده درحال‌حاضر ۳۲ واحد آموزشی در استان سیستان‌وبلوچستان غیرقابل استفاده هستند.
- به گزارش روزنامه همشهری، سازمان تأمین اجتماعی با صدور اطلاعیه‌ای از برقراری بیمه بیکاری برای بیمه‌شدگان سیستان‌وبلوچستان که بر اثر سیل بیکار شده‌اند، خبر داد.
- طی آماری که پزشکی قانونی کشور اعلام کرده است، طی سه ماهه بهار سال جاری، ۴۲۱ نفر در حوادث ناشی از کار جان خود را از دست داده‌اند که ۴۱۷ نفر از این افراد، مرد و ۴ نفر زن بوده‌اند.
- رئیس سازمان بهزیستی گفت: از ۲۶ هزار کودک فاقد سرپرست و دارای سرپرست غیر مؤثر تحت پوشش بهزیستی، ۱۶ هزار کودک در خانواده جایگزین و ۱۰ هزار کودک در مراکز نگهداری می‌شوند.
- به گزارش روزنامه اعتماد، آمارهای غیررسمی از تردد۱۷۰ هزار کولبر در نوار مرزی غرب و شمال غرب ایران خبر می‌دهند. کولبرها ساکنان استان‌های ایلام، کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی هستند.
- معاون سازمان برنامه‌وبودجه گفت: تنها استثناء در زمینه پرداخت مالیات، آستان قدس رضوی است که از همان ابتدا مالیاتی را به خزانه، واریز و مبلغ واریزشده را دوباره دریافت می‌کند تا صرف فعالیت‌های محرومیت‌زدایی شود.
- سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر طی اطلاعیه‌ای، ۳۱ مؤسسه و انجمن خیریه همکار خود در جریان امدادرسانی به سیل‌زدگان سیستان‌وبلوچستان و چند منطقه دیگر در جنوب شرق ایران را اعلام کرد.
- رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک از ایجاد سامانه پاسخ خودکار به استعلام دفاتر ثبت اسناد و املاک خبر داد و گفت: این اتفاق در ادامه‌ی اجرای سیاست مقابله با فساد است.
- به مناسبت سال‌روز شهادت میرزا تقی‌خان امیرکبیر(۲۰ دی ماه)، چهارمین همایش “روز ملی مبارزه با فساد” به تاریخ ۲۹ دی ماه در مدرسه دارالفنون برگزار می‌شود.
- به گزارش خبرگزاری فارس، رئیس بنیاد مستضعفان گفت: آن‌هایی که متصرف املاک بنیاد هستند و در واقع ملک را گرفته‌اند و اجاره نمی‌دهند و تخلیه نمی‌کنند، حکم قضایی تخلیه را خواهیم گرفت.
- به گزارش خبرگزاری ایسنا، رئیس پلیس امنیت اقتصادی ناجا به شرح برخی از آمارها از وضعیت کشف پرونده‌های جرایم اقتصادی پرداخت و گفت: ارزش ریالی این پرونده‌ها نسبت به گذشته، افزایش داشته است.
- به نقل از روزنامه اطلاعات، وزیر نفت مبادی مجاز برای صادرات همه فرآورده‌های نفتی، مشتقات نفتی و محصولات نهایی آن‌ها را اعلام کرد.
- به گزارش شهر فردا و در راستای افزایش شفافیت در مدیریت حریم شهر تهران و تجمیع اطلاعات حریم، سامانه پایش حریم شهر تهران رونمایی می‌شود.
- رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور از صدور سند مالکیت برای اراضی و املاک دولتی خبر داد و گفت: صدور سند مالکیت برای اراضی و املاک دولتی، مانع از سوء استفاده‌ها می‌شود.