امید و فقر
معمولاً در ماه‌ها و هفته‌های پایان سال یا به قول عموم «شبِ عید»، فرودستان به‌خصوص سرپرستان خانوارهای فقیر فشار مضاعفی را متحمل می‌شوند؛ زیرا از یک‌سو هزینه‌های خانوار افزایش می‌یابد، کودکان انتظار دارند نو پوش شوند و زنان انتظار دارند خرجی بیشتر داشته باشند تا وضعیت خانه را کمی سروسامان دهند و از سوی دیگر در این مقطع به‌طور معمول قیمت‌ها افزایش نسبی خواهند داشت و تورم فقرا را فقیرتر می‌کند. در چنین شرایطی، سرپرستان خانوار اعم از زن و مرد با تلاش بیشتر و به امید دسترسی بیشتر به کار در رونق مقطعی بازار، به آب‌وآتش می‌زنند تا به قول خودشان شرمنده زن و بچه نشوند. پشتیبان همه این تلاش‌ها در دنیای فرودستان، «امید» است. امید عبارت است از تصور ذهنی از یک وضعیت مطلوب قابلِ دسترس در مقایسه با وضعیت کنونی که راه‌های دسترسی به آن هم مشخص و روشن است. هرچه افراد به زندگی و جامعه امیدوارتر باشند، میزان تلاش و مشارکت آن‌ها برای دستیابی به زندگی بهتر بیشتر می‌شود. در مقابل، درصورتی‌که باوجود تلاش فردی و خانوادگی امیدی برای دسترسی به وضعیت بهتر وجود نداشته باشد، به‌تدریج این ناکامی به پرخاشگری و خشم تبدیل می‌شود و میل به تخریب خود، دیگران و جامعه رشد می‌کند. به قول نوآم چامسکی: «اگر تصور کنیم هیچ امیدی وجود ندارد، ضمانت کرده‌ایم که هیچ امیدی نخواهد بود؛ اما اگر تصور کنیم که فرصت‌هایی برای تغییر هست، این امکان وجود دارد که بتوانیم در ساختن دنیایی بهتر مشارکت کنیم.» ناامیدی منشأ افسردگی، مخرب اراده، کاهنده تحمل‌پذیری و فزاینده میل به گریز از اجتماع است.
امید و فقر رابطه‌ای پیچیده دارند. هر فقیری ناامید نیست و لزوماً هر ناامیدی فقیر نیست. اگرچه گاه احساس امید در فقرا بسیار عمیق‌تر از گروه‌های برخوردار است، اما در همان حال فقرا بسیار بیشتر از اغنیا مستعد ناامید شدن هستند. در مطالعات درباره خودکشی یافته‌های متناقضی درباره نسبت طبقه اجتماعی و فقر گزارش شده است؛ اما در عین حال شواهد جامعه‌شناختی نشان می‌دهد فقرا و فرودستان بیش از دیگر گروه‌ها مستعد مشارکت در شورش‌های اجتماعی هستند زیرا آن‌ها در هنگام ناامیدی از به ثمر نشستن تلاش‌هایشان برای دستیابی به زندگی بهتر، چیزی برای از دست دادن ندارند. این رابطه متناسب با گروه سنی فرودستان بیشتر معنادار است؛ یعنی گروه‌های سنی جوان فرودست رفتارهایی به‌مراتب رادیکال‌تر از گروه‌های سنی میان‌سال یا سالمند دارند.
در هفته‌های پایانی سال و در شرایط سخت و دشوار اقتصادی، آستانه تحمل فرودستان بسیار کاهش یافته است. امید یعنی سازش، شادی، فعالیت، جمع‌گرایی و خلق بالا. ایجاد شرایطی که فرودستان را هر چه بیشتر از این نعم محروم کند، راه را بر تنش و خشونت بیشتر هموار می‌کند.
***
در هفته‌ای که گذشت، اخبار زیر جلب توجه می‌کند:
- مدیرعامل اسنپ گفت: اسنپ پذیرای بیش از ۱۱ هزار راننده دارای معلولیت بوده و این افراد تاکنون ۲۰ میلیون سفر اسنپی را با موفقیت به انجام رسانده‌اند.
- به گزارش روزنامه شرق، قائم‌مقام سازمان تأمین اجتماعی در صفحه اینستاگرامی خود اعلام کرد که از عیدی مستمری‌بگیران مالیاتی کسر نمی‌شود.
- معاون توسعه کارآفرینی وزارت کار گفت: حل سوژه کولبری در ابتدای امر به اقدامات اساسی نیاز دارد و آن به‌رسمیت شناختن این فعالیت و زنجیره‌های آن است.
- فعال اجتماعی سیستان‌وبلوچستان سیل را بهانه‌ای برای به‌یادآوردن مردم این استان می‌داند. او می‌گوید: وضعیت استان پیش از سیل هم خراب بود و سیل بهانه‌ای شد تا مردم و مسئولان به یاد سیستان بیفتند و استان دیده شود.
- معاون فرهنگی-اجتماعی وزیر کار اظهار کرد: به‌تازگی در تفاهم‌نامه با وزارت راه‌وشهرسازی مقرر شد که ۲۰۰ هزار مسکن برای گروه‌های کارگری در قالب طرح مسکن ملی ساخته شود.
- به گزارش خبرگزاری تسنیم، رئیس سازمان بهزیستی از افزایش یارانه مراکز شبه خانواده تحت نظارت بهزیستی از بهمن‌ماه خبر داد.
- معاون توسعه کارآفرینی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: از پایان سال ٩۶ تاکنون ١١ هزار میلیارد تومان در اختیار فعالان روستایی و عشایری قرار گرفت که ١٢٠ هزار واحد کسب‌وکار از این تسهیلات استفاده کردند.
- وزیر آموزش‌وپرورش با بیان اینکه اساس بی‌عدالتی‌ها در نابرابری فرصت‌های آموزشی در جامعه است، گفت: مهم‌ترین مأموریت‌های آموزش‌وپرورش، آموزش عمومی است که جزو حقوق ملت است.
- به گزارش روزنامه همشهری، سرانجام با تصویب هیئت دولت، حداکثر مدت قرارداد موقت کار، برای کارهایی که جنبه غیرمستمر دارند، ۴ سال تعیین شد.
- دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان، گفت: وزیر راه و شهرسازی مجوز افزایش تعرفه خدمات مهندسی را بدون کار کارشناسی به سازمان‌های نظام مهندسی استان‌ها محول می‌کند و در یک وضعیت مشکوک تعارض منافع اعلام می‌کند که سازمان‌های نظام مهندسی تعرفه‌ها را مشخص و اعلام کنند.
- خبرنگار مشرق‌نیوز نوشت: دو موضوع اثرگذار بر عملکرد مجلس شورای اسلامی که ورای تصویب یا عدم تصویب قوانین باید مورد توجه قرار گیرند، تعارض منافع و شفافیت هستند.
- مدارس غیردولتی برای برخی از مسئولان یا همسران آن‌ها است که در گذشته یا حال سمتی در نظام تعلیم و تربیت داشته‌اند. از همین رو بحث «تعارض منافع» مطرح شده است و نقدهایی را به سوی شیوه‌های مدرسه‌داری مسئولان روانه کرده است.
- کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: مسئله اصلی بنگاه‌داری بانک‌ها، تعارض منافع بنگاه با شرکت از حیث ارزیابی طرح و پروژه است. وقتی مجری پروژه خود بانک باشد، طبعاً به‌نحو دیگری درخصوص سودآوری پروژه برخورد می‌کند.
- وزارت کشور روز پنجشنبه قانون شفافیت منابع مالی نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی که از سوی رییس جمهوری به این وزارت ابلاغ شده بود را منتشر کرد.
- رئیس کمیته مالی مجمع شهرداران کلانشهرهای ایران، گفت: تالار آگهی معاملات شهرداری تهران در بستر اینترنت و به نشانی tehran.ir پیاده‌سازی شد.
- به گزارش خبرگزاری فارس، سامانه شفافیت آرا افتتاح شد. این سامانه کمک می‌کند تا براساس تبصره ماده ۳۶ دادگاه‌ها مکلف شوند که آرای محکومان را به اطلاع همه برسانند.
- خبرنگار انصاف‌نیوز نوشت: موضوعی که شاید در این شرایط عجیب به نظر برسد این است که لیستی از ساختمان‌های پرخطر تهران در اختیار عموم قرار نمی‌گیرد تا دست‌کم به انتخاب شهروندان برای رفت‌وآمد به این ساختمان‌ها کمک کند.