نویسنده کتاب: ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر عالمی
دکتر علی اکبر عالمی براساس تجربیات ۳۵ ساله در سطوح مختلف آموزشی و پژوهشی بیمارستانی و ارائه خدمات پزشکی خانواده به ویژه برای اطفال، کتاب «فقر و اثرات آن بر تندرستی» را نوشته است و پیش از این نیز کتاب «اصول و کلیات خدمات بهداشتی» را در سال ۱۳۵۷ به چاپ رسانده بود. نویسنده در مقدمه با شرح دغدغه‌‌اش که چرا مردم انگلستان تندرست‌تر از ایرانیان هستند، دوره طب اجتماعی دانشگاه لندن را می‌گذارند و در آنجا متوجه این می‌شود که عوامل اقتصادی و محیط اجتماعی اثرات نامطلوبی بر سلامت دارند که عموما آنها نادیده گرفته می‌شوند و آموزش پزشکی صرفا محدود به تاثیرات بیولوژیکی است.
همانطور که نویسنده در پیشگفتار کتاب بیان می‌کند، این کتاب در حوزه طب اجتماعی است و مابین موضوع پزشکی و مسئله اجتماعی نوشته شده است. به همین خاطر کتاب در پنچ بخش هم مسئله و چیستی فقر را به مخاطب آموزش می‌دهد و هم نقش پزشکی در تندرستی را شرح می‌دهد.
بخش اول کتاب درباره کلیات و تعاریف است که به چیستی فقر و محرومیت، اندازه‌گیری و سنجش آن، تعریف سلامت و تعریف میزان‌های مرگ و میر و بیماری‌ها پرداخته شده است.
بخش دوم درباره رابطه فقر و تندرستی است. در این فصل نویسنده با اتکا به منابع مختلف نشان می‌دهد که علاوه بر عوامل بیولوژیکی و محیط زیست شاخص‌ها و معیارهای سلامتی مانند طول عمر، مرگ و میر، وقوع و شیوع بیماری‌ها، با وضع اجتماعی- اقتصادی از قبیل طبقات اجتماعی براساس میزان درآمد خانواده، شغل و میزان آموزش و… محل زندگی شهری یا روستایی و حتی بخش‌های مختلف یک شهر مسکن و … رابطه دارد.
ارتباط بین محرومیت اقتصادی اجتماعی و مرگ و میز یکی از شاخص‌های عمده سطح سلامتی هر کشوری است. ارتباط بین محرومیت‌ها و بیماری‌ها توجه محققین را در سال‌های اخیر جلب کرده است. چنانکه تحقیقات گستره نشان می‌دهد که محرومیت‌های اقتصادی- اجتماعی و اثرات نامطلوب آن در تمام بیماری‌های روحی و جسمی، ناتوانی، عقب‌افتادگی و غیره نمایان است و هرچه نابرابری‌ها و محرومیت‌ها و تفاوت‌ها زیادتر باشد، اثرات بیماری‌زایی آن بیشتر می‌شود. همچنین،موقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی عامل مهمی است که امکان بهره‌مندی از خدمات پزشکی را تحت تاثیر قرار می‌دهد زیرا گروه‌‌های اجتماعی مرفه و ثروتمندتر می‌توانند نیاز خود را زودتر و بهتر به تقاضا تبدیل کرده و بهره بیشتری ببرند. تاثیر کمبودها و محرومیت‌ها در زندگی کودکان نیز جنبه بسیار مهمی است که می‌تواند روی سلامت نسل آینده تاثیرگذار باشد. به طور کلی نویسنده معتقد است که فقر و محرومیت، مادر بیماری‌ها است.
بخش سوم به نقش توارث در تندرستی- ژنتیک پزشکی می‌پردازد. بخش چهارم درباره نقش پزشکی و خدمات پزشکی در تندرستی است.
بخش پنجم با عنوان «چه درسی می‌توان از غرب آموخت» به نحوه خط مشی‌گذاری و سیاست اجتماعی در حوزه پزشکی پرداخته شده است. کشورها تلاش کردند با کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی در جامعه خود، نابرابری‌های تندرستی را به حداقل برسانند. اتخاذ سیاست‌های معقول اقتصادی، قدم‌های مثبت در جهت بهبود سطح دستمزدها و اجرای قوانین مالیاتی خاص منجر به کاهش نابرابری‌ها می‌شود. همچنین بیکاری، مسکن و تحصیلات از جمله عواملی هستند که ارتباطشان با سطح تندرستی جامعه در تحقیقات به اثبات رسیده است.
در انتها نویسنده بیان می‌کند که تغییر و تحول در سیستم خدمات پزشکی ما را به هدف غایی تندرستی جامعه نمی‌رساند، بلکه دولت و مجریان امور اجتماعی باید خط مشی و سیاست جامعی را دنبال کنند که تمام عوامل نافذ بر تندرستی اعم از محیطی، اقتصادی و اجتماعی و بالینی را در برگیرد و سپس لازم است آموزش پزشکی از وضع سنتی خود خارج شود و پزشکانی تربیت شوند که به طیف عوامل نافذ بر تندستی به طور جامع و کامل آشنایی پیدا کرده و آموزش دیده باشند. پزشکان باید قبول کنند که تنها عوامل بیولوژیکی که تاکنون هسته اصلی آموزش پزشکی به شمار می‌رفت نیست که تغییرات آن باعث تندرستی و یا عدم آن می‌شود، بلکه عوامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی و بالاخره فرهنگی و رفتاری همگی در این زمینه نقشی برابر دارند اهمیت همه انها را باید شناخت؛ آن وقت است که خدمات چنین پزشکانی برای جامعه مفید و اثربخش خواهد بود.
عالمی، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر(۱۳۸۰) فقر و اثرات آن بر تندرستی: تجربیات و اش‍ت‍ب‍اه‍ات غرب، ت‍ه‍ران: ش‍رک‍ت ج‍ه‍اد تحقیقات و آموزش.
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی