نویسنده کتاب: فرهاد نوع‌پرست
فرهاد نوع‌پرست در ابتدای کتاب خود می‌نویسد: فقر و بیکاری از جمله مسائل آزاردهنده اجتماعی- اقتصادی دولت‌ها و ملت‌ها است. در اهداف توسعه هزاره که در سال ۲۰۰۰ میلادی به تصویب کشورهای عضو سازمان ملل متحد با ۸ آرمان و ۴۸ شاخص رسید؛ این معضلات مطرح و دولت‌ها متعهد به کاهش آن‌ها شده‌اند؛ طوری که سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سال ارزیابی عملکرد کشورها تعیین شد. این کتاب باهدف بررسی وضعیت موجود اقتصاد ایران با توجه به شاخص‌های فقر و بیکاری در اهداف توسعه هزاره صورت گرفته است.
بررسی شاخص‌های فقر به کمک محاسبه خط فقر نسبی و مطلق با استفاده از نتایج طرح هزینه و درآمد مرکز آمار ایران موردمطالعه قرار گرفته است. شاخص بیکاری نیز با توجه به عرضه و تقاضای نیروی کار و متوسط رشد آن‌ها موردمطالعه قرار گرفته است.
این کتاب شامل پنج فصل است. فصل اول توضیحی درباره اهداف توسعه هزاره است. فصل دوم وضعیت شاخص‌های فقر و بیکاری را در ایران و سایر کشورها بررسی می‌کند. آمار و ارقام ارائه شده نشان داده که در بین قاره‌های جهان آسیا در چارچوب اهداف توسعه هزاره گام‌های خوبی برداشته است. ایران با توجه به شاخص‌های اهداف توسعه هزاره در زمینه فقر البته با توجه به معیار یک و دو دلار برحسب قدرت خرید موقعیت مناسبی دارد و اهداف مورد نظر مثل به نصف رسیدن تعداد فقرا تا سال ۲۰۱۵ تحقق یافته است. با این حال نویسنده تأکید دارد که معیار یک دلار در روز برای هر فرد برای ایران به‌هیچ‌وجه مناسب نبوده و برای مناطق شهری حداقل معیار ۱۲ دلار در روز برای هر فرد محاسبه شده است و در زمینه بیکاری بخصوص بیکاران ۱۵ تا ۲۴ ساله ایران باید گام‌های اساسی در زمینه اشتغال‌زایی انجام دهد. در غیر این صورت نرخ بیکاری همان‌طور که بانک جهانی پیش‌بینی کرده به بیش از ۲۰ درصد خواهد رسید.
فصل سوم نظریه‌های فقر و بیکاری مرور شده است. در زمینه فقر به نظریه‌های دور باطل فقر، و فقر و جمعیت پرداخته شده است. این نظریه‌ها علت العلل فقر را در فقیر بودن کشورهای فقیر می‌دانند. در تئوری‌های بیکاری نیز به تئوری نرخ بیکاری طبیعی و قانون اوکان اشاره شده است.
فصل چهارم توضیحی درباره روش تحقیق و نحوه تجزیه و تحلیل داده‌ها است. برای محاسبه خط فقر نسبی و مطلق از روش میانه هزینه و نیازهای اساسی استفاده شده است. نتایج به کمک داده‌های طرح هزینه و درآمد محاسبه شده است. نویسنده خط فقر برای ایران را در سال ۱۳۸۶ بیش از ۱۱۰ هزار تومان برآورد کرده است. در زمینه بیکاری نیز با تحلیل بازار عرضه و تقاضای نیروی کار وضعیت نرخ بیکاری تا سال ۱۳۹۴ مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل پنجم یافته‌های تحقیق در فقر و بیکاری به تفکیک بیان شده است. ابتدا مشخصات طرح هزینه و درآمد قید شده و سپس خط فقر نسبی با روش میانه هزینه خانوار بدست آمده است. به دنبال آن خط فقر مطلق به روش رویکرد غذایی که همان خط فقر ملی است محاسبه شده است. نویسنده بر مبنای نرخ هر دلار ۳۳۵۵ ریال در سال ۱۳۸۶، با تقسیم خط فقر محاسبه شده در مناطق شهری و روستایی، خط فقر در مناطق شهری و روستایی به ترتیب ۱۲ و ۹ دلار محاسبه کرده؛ که البته در مقایسه با معیار بانک جهانی و اهداف توسعه هزاره یعنی یک و دو دلار بر حسب PPP بسیار بالاست. به نظر نویسنده، اگر هر دلار را معادل ارزش بازاری روز ۱۳۸۸ یعنی ۱۰۰۰۰ ریال در نظر گرفته شود هر فرد شهری می‌بایست بیش از ۳ دلار در روز درآمد داشته باشد و هر فرد روستایی نیز در هر روز بیش از ۵/۱ دلار درآمد در روز داشته باشد. مطابق با نظر بانک جهانی خط فقر یک دلار برای هر فرد و در هر روز است. به عبارت دیگر هر فرد ایرانی را که بیشتر از ۳۳۵۵ ریال در روز کالا مصرف کند، نمی‌توان فقیر محسوب نمود.
باتوجه به محاسبات این تحقیق، به طور خلاصه باید گفت اگر ارزش هر دلار را با ماخذ ۱۰۰۰۰ ریال در نظر گرفته شود خط فقر در ایران کمتر از ۳ دلار در هر روز برای هر فرد نخواهد بود. با محاسبه دلار بازاری ۳ دلار و با محاسبه دلار براساس قدرت برابری خرید (ppp) 12 دلار خط فقر برای جامعه شهری است که ۴ برابر دلار بازاری در ایران است. نگاهی به درآمد سرانه ایران نیز با این نتیجه همخوانی دارد. درآمد سرانه مبادلاتی ایران رقمی کمتر از ۴ هزار دلار بوده و براساس ppp رقمی در حدود ۱۲ هزار دلار است که بیش از ۳ برابر درآمد سرانه مبادلاتی است.
نویسنده در زمینه بیکاری نیز روش قانون اوکان را توضیح داده و بیان کرده است که رشد حداقل ۵/۶ درصدی برای اقتصاد ایران الزامی است و دولت ایران هر ساله باید بیش از ۶۰۰ هزار فرصت شغلی ایجاد کند.
نوع‌پرست، فرهاد(۱۳۹۵) چالش‌های فقر و بیکاری ایران در راستای اهداف توسعه هزاره (MDGs)، تهران: آماره.
- نویسنده معرفی کتاب: راضیه شیخ رضایی