این مقاله در سی و یکمین شماره فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی منتشر شده است. هدف این مقاله بررسی تأثیر شدت تحریم‌ها بر فقر در اقتصاد ایران در بازه زمانی سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۹۲ است. از دیگر اهداف این پژوهش، نشان دادن این واقعیت است که به‌رغم ادعاهای تحریمکنندگان مبنی بر عدم تأثیرگذاری بر معیشت مردم (به دلیل مستثنا کردن تحریم غذا و دارو)، این تحریم‌ها موجب افزایش فقر مطلق شده و بنابراین بر مردم و به‌خصوص اقشار ضعیف تأثیرات زیادی داشته‌اند. تحریم‌های اقتصادی علیه ایران قدمتی نسبتاً طولانی دارد که عمدتاً از سوی قدرت‌های جهانی برای دستیابی به اهدافی سیاسی همچون تغییر رفتار سیاسی سیاستمداران کشور و حتی تغییر نظام سیاسی، بر ضد اقتصاد ایران اعمال شده است. بررسی تحریم‌های اقتصادی ایران بعد از انقلاب اسلامی ایران نشان می‌دهد که سیاست‌های تحریم و ممنوعیت تجاری کشور را می‌توان به دو دوره عمده تقسیم کرد:
الف- از اول انقلاب تا سال ۲۰۰۵
ب- از ژوئن ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۱۲
مقایسه انجام‌شده توسط بیات (۱۳۹۱: ۱۶) نشان می‌دهد ممنوعیت تجاری آمریکا در دوره نخست به‌طورکلی یک‌جانبه است و تا سال ۲۰۰۶ میلادی ممنوعیت تجاری را به‌جز آمریکا هیچ کشور دیگری علیه ایران اعمال نکرده و این ممنوعیت‌ها همراه با تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران نبوده است. اما از سال ۲۰۰۶ به بعد، ممنوعیت‌های تجاری از سوی کشورهای اروپایی، کانادا، استرالیا و حتی برخی از کشورهای آسیایی نیز علیه ایران اعمال شد. همچنین از سال ۲۰۰۶ به بعد نقض‌کنندگان ممنوعیت تجاری از سوی آمریکا مشمول مجازات اقتصادی سنگینی میشدند. نکته دیگر آن است که از سال ۲۰۰۶ به بعد فعالان اقتصادی غیردولتی نیز علاوه بر فعالان اقتصادی دولتی مشمول تحریم‌ها میشدند. تحریم‌های ایران را می‌توان ازنظر ماهیت آن به هفت دسته تقسیم کرد:
۱- تحریم مالی، بانک‌های تجاری و بانک مرکزی،
۲- تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان‌های بین‌المللی
۳- تحریم‌های تجاری (صادرات و واردات) و سرمایه‌گذاری
۴- تحریم نفتی
۵- تحریم دانش و تکنولوژی
۶- توقیف اموال و دارایی‌ها افراد و سازمان‌های ایرانی در خارج
۷- تحریم تعامل و دادوستد با افراد، ارگان‌ها و سازمان‌های ایرانی
این تحریم‌ها می‌توانند تأثیرات متفاوتی در زوایای اقتصاد ایران داشته باشند که محققان به برخی اشاره داشته‌اند. علاوه بر موارد بیان‌شده، جنبه مهمی که می‌تواند یک تهدید مهم برای اقتصاد ایران باشد، تأثیر تحریم‌ها بر میزان و گسترش فقر است. همان‌گونه که نیونکریج و نیومیر (۲۰۱۵) استدلال می‌کنند تحریم‌ها بر گسترش فقر در کشورهای هدف مؤثر هستند.
- طرح پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری