این تحقیق از لحاظ هدف توسعه ای – کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی – تحلیلی می باشد و با بهره گیری از رویکرد نوین آینده پژوهی و اصول پاردایم هنجاری به بحث و بررسی در ارتباط با وضعیت آینده برنامه ریزی مسکن اقشار کم درآمد کلان شهر تبریز می پردازد. هدف این پژوهش شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سیستم و سناریو نگاری برای وضعیت آینده سیستم می باشد. به کارگیری روش های دلفی، تحلیل تأثیرات متقاطع و سناریونویسی با بهره گیری از نرم افزارهای MICMAC و SCENARIOWIZARD ترکیبی جامع و مناسب برای مطالعه وضعیت آینده سیستم ارائه داده است، در این تحقیق در وهله اول، تعداد ۵۹ عامل مؤثر بر وضعیت آینده برنامه ریزی مسکن اقشار کم درآمد کلان شهر تبریز به روش دلفی شناسایی و سپس میزان اثرات این عوامل بر یکدیگر توسط خبرگان و کارشناسان حوزه مطالعات مسکن در کلان شهر تبریز سنجیده شد که نتیجه آن شناسایی ۱۳ عامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سیستم از بین ۵۹ عامل اولیه بود. در مرحله بعدی تعداد ۵۱ وضعیت محتمل برای عوامل کلیدی طراحی شد و با تشکیل ماتریس ۵۱۸۵۱ میزان تأثیرات وقوع هر یک از وضعیت ها بر وقوع یا عدم وقوع وضعیت های دیگر توسط متخصصین سنجیده شد، سپس با استفاده از نرم افزار SCENARIOWIZARD 3 سناریوی قوی، ۱۲ سناریوی باور کردنی و ۲۷۰ سناریوی ضعیف استخراج شدند که در این پژوهش سناریوهای قوی و باور کردنی مورد بررسی قرار گرفتند. با بررسی وضعیت سیستم می توان گفت که اکثر قریب به اتفاق سناریوهای عوامل کلیدی با شرایط نامطلوبی روبه رو هستند. در واقع از بین ۱۵۶ وضعیت حاکم بر ۱۳ عامل کلیدی، ۹۷ وضعیت به میزان ۳۰/ ۱۳ درصد دارای شرایطی مطلوب (۱۸ وضعیت کاملا مطلوب و ۲۹ وضعیت دارای روندی مطلوب) و ۱۰۹ وضعیت به میزان ۹۹/ ۸۷ دارای شرایطی نامطلوب (۹۸ وضعیت دارای حالتی ایستا، ۳۹ وضعیت دارای شرایط بحرانی و ۵ وضعیت بحران کامل هستند. نکته مهم در بررسی نتایج، فاصله نسبی وضعیت ایده آل آینده سیستم با فرض احتمال وقوع بهترین سناریو است. با این فرض که اگر از میان ۱۲ سناریو ممکن، بهترین سناریو که سناریوی شماره ۱ (با ۶ عامل مطلوب است، اتفاق بیفتد؛ باز هم سیستم با آینده کاملا مطلوب و ایده آل فاصله خواهد داشت و سیستم به صورت کامل موفق نخواهد شد وضعیتی کاملا ایده آل را برای گروه های هدف فراهم آورد، همچنین در صورت وقوع بدترین حالت ممکن یعنی سناریوی شماره ۱۲ با ۱ وضعیت بحران کامل، ۵ وضعیت دارای شرایط بحرانی و ۶ وضعیت ایستا (عامل های دارای وضعیت ایستا در این سناریو، نامطلوب بوده و فاصله زیادی با شرایط مطلوب دارند)، آینده بسیار نامطلوبی برای سیستم رخ خواهد داد و وضعیت گروه های هدف در صورت وقوع این سناریو، به شدت آسیب پذیر خواهد بود. در مجموع باید گفت نتیجه اصلی تحقیق حاکی از آن است که ۱۳ عامل کلیدی بازیگران اصلی و مؤثر بر وضعیت آینده برنامه ریزی مسکن اقشار کم درآمد کلان شهر تبریز هستند و شرایط فعلی این عوامل نیز چندان مطلوب نیست؛ بنابراین وضعیت آینده سیستم ادامه دهنده شرایط فعلی با روندی مطلوب خواهد بود. همچنین تحلیل سناریوهای محتمل و باور کردنی هر چند حرکت به سمت شرایط مطلوب در روند آینده سیستم را نشان می دهند، لیکن وقوع شرایط نامطلوب و بحرانی را برای وضعیت آینده سیستم دور از انتظار نمی دانند.
- شری زاده، عادل. ۱۳۹۷٫ «آینده پژوهی مولفه‌های تاثیرگذار در برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم درآمد شهری (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)». رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری. استاد راهنما: فرشاد فاطمی اردستانی. دانشگاه صنعتی شریف.