گسترش روزافزون شهرگرایی و شهرنشینی و پیامدهای آن به خصوص در کشورهای در حال توسعه، مسئله فقر شهری را بیش از پیش با اهمیت جلوه میدهد. از آنجا که فقرای شهری نیز قشری از جامعه شهری هستند و حقی نسبت به شهری که در آن زندگی میکنند دارند، لازم است تا بهطور ویژه به آنها توجه شود تا مسیر تحول در زندگی آنها تسهیل گردد. لازمه این امر در گام اول شناسایی فقرای شهری است. از طرف دیگر عدالت فضایی به عنوان یک مفهوم متعالی به دنبال ساختاربخشی به شهری عادلانه است و انتظار میرود در شهری که عدالت فضایی برقرار باشد، نمودی از فقر شهری تجلی نیابد.
تحلیل الگوی توزیع فضایی فقر شهری و عدالت فضایی،سنجش ارتباط آنها و چگونگی برنامهریزی برای فقر شهری مهمترین اهداف پژوهش حاضر میباشند. در این پژوهش با استفاده از مدل F’ANP به تحلیل فقر شهری و عدالت فضایی در دسترسی به خدمات شهری بر مبنای ۴۸ شاخص مستقل و دو شاخص مرکب حاصل از آنها پرداخته شده که حاصل آنها تولید نقشههای فقر شهری و عدالت فضایی در دسترسی به خدمات شهری است. پس از آن به تعیین ارتباط میان عدالت فضایی در دسترسی به خدمات و فقر شهری پرداخته شده است. نتایج مدل نشان میدهد که بعدخانوار بالا و تعداد نفرات زیاد در واحد مسکونی، درصد خانوار فاقد خودرو-موتورسیکلت و رایانه، واحدهای مسکونی دارای یک اتاق، نرخ مرگ و میر کودکان، نرخ بیکاری زنان و درصد واحدهای مسکونی قدیمی از شاخصهای مهم تبیینکننده فقر شهری در کلانشهر اصفهان هستند. از طرف دیگر نتایج مدل نشان میدهد عدم دسترسی مطلوب به بازارهای بزرگ و هفتگی، کلانتریها، درمانگاهها، بیمارستانها، ایستگاههای ورزش همگانی و آتشنشانیها از شاخصهای مهم ناعدالتی فضایی در دسترسی به خدمات در کلانشهر اصفهان میباشند. ارتباط میان عدالت فضایی در دسترسی به خدمات و فقر شهری در فضاهای دارای مقادیر پایین عدالت فضایی و مقادیر بالای فقر معنادار است.
در نهایت پژوهش بر مبنای نتایجی که از کل سیستم شهر حاصل گردیده است به برنامهریزی برای دو محله امیرعرب و ناصرخسرو در قالب یک واحد برنامهریزی پرداخته است چرا که بخش اعظمی از این دو محله را فقرای شهری فاقد امکانات شهری (بلوکهای جمعیتی شهر اصفهان به نه قشر از فقیر بدون امکانات تا مرفه با امکانات تقسیم شدهاند) تشکیل دادهاند. جهت برنامهریزی برای واحد برنامهریزی مذکور علاوه بر نتایج تحلیلها، اصول و راهکارهای مد نظر روش “برنامهریزی متکی بر داراییهای محلی از هر نوع” که از روشهای نوین برنامهریزی جهت کاهش فقر شهری است، مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که در چارچوب برنامهریزی پیشنهادی پژوهش برنامههای محلی قابلیت جایگذاری در برنامههای مقیاس کلانتر را دارا میباشند.
- نوری، محمدجواد. ۱۳۹۵٫ «تحلیل الگوی توزیع فضایی فقر شهری در کلانشهر اصفهان، ارتباط آن با عدالت فضایی و برنامهریزی فضایی برای کاهش فقر شهری». استاد راهنما: اسفندیار خراط زبردست. دانشگاه تهران.